Keşmir”in makûs talihi
Hindistan ile Pakistan Ke�mir i�in �� defa sava�m�� ve pek �ok kez de sava��n e�i�ine gelmi�kir. Ke�mir, d�nyan�n en b�y�k insani trajedilerinden birinin ya�and��� yerdir. Hindistan ve Pakistan aras�ndaki n�kleer yar���n en �nemli nedeni Ke�mir meselesidir. 80 bin ki�inin �ld���, kimli�i belirsiz 6 bin ki�inin toplu mezar�n�n oldu�u ve binlerce gencin 1989 direni�i sonras� ortadan kayboldu�u Ke�mir”i ve bu b�y�k trajediyi d�nya g�rmezden gelmektedir.
Prof. Dr. S�leyman Do�an/ Y�ld�z Teknik �niversitesi ��retim �yesi
Bug�nk� Ke�mir iki b�lgeden ibarettir. Pakistan g�d�m�nde Azad(h�r/ba��ms�z) Ke�mir ve di�er as�l sorunlu olan Hindistan i�gali alt�ndaki Cammu Ke�mir”dir. �zad Ke�mir”in merkezi Muzaffer�b�d, Camm�-Ke�mir”in merkezi ise Srinagar”d�r. Hindistan”�n sald�r� ba�latt��� Azad Ke�mir”de 20 milyondan fazla M�sl�man ya�arken, Hindistan i�gali alt�ndaki Ke�mir”de ise 15 milyon M�sl�man ya�amaktad�r. Burada Hindistan bir bu�uk milyon asker bulundurmaktad�r. Yani 10 ki�iye bir asker d��mektedir. Bendeniz T�rk bas�n�nda 1992 y�l�nda Cammu Ke�mir”e giren ilk T�rk gazeteciyim. Bu konuda 1993 y�l�nda yazd���m, “Ke�mir”den Geliyorum” kitab�n�n da m�ellifiyim.
Asya”n�n kalbi
Cammu ve Ke�mir vadisi �airlerin hayallerini kam��layacak kadar do�a g�zelliklerine sahip Himalayalar�n eteklerinde �o�unlu�u M�sl�man (y�zde 85) halk�n�n ya�ad��� bir b�lgedir. Ke�mir, bulundu�u konumu itibar�yla G�ney Asya”n�n ortas�nda yer almas� nedeniyle, Asya”n�n kalbi olarak adland�r�l�r. Ke�mir sahip oldu�u do�al g�zelli�i ile adeta bir “”cennet vadisi”” olarak an�lmaktad�r. Ke�mir stratejik a��dan b�lge �lkeleri i�in b�y�k �nem arz etmektedir. Co�rafi olarak Ke�mir, Himalaya da�lar�ndaki �in, Afganistan, Pakistan ve Hindistan”�n birle�ti�i noktada bulunan bir b�lgedir. Ke�mir, b�l�nme �ncesi Hindistan”daki 562 prenslikten en b�y��� idi. 222 bin 870 metrekare y�z�l��m� ile Danimarka, Hollanda, L�ksemburg ve Bel�ika”n�n toplam�n�n yakla��k iki kat� bir alan� kapsamaktad�r. Ancak, b�l�nme sonras� b�lge, �� n�kleer g�� olan Hindistan, �in ve Pakistan taraf�ndan kontrol edilmeye ba�lanm��t�r. Pakistan ve Hindistan taraf�ndan kontrol edilen s�n�r hatt�, 435 mil (700km) uzunlu�undad�r. Hindistan taraf�ndan kontrol edilen Cammu ve Ke�mir olarak adland�r�lan b�lge, Ke�mir”in yakla��k y�zde 45″ni olu�turmakla birlikte b�lgenin g�ney ve do�u k�s�mlar�nda yer almaktad�r. Pakistan kontrol�ndeki Azad Ke�mir, Gilgit ve Baltistan olarak adland�r�lan b�lge Ke�mir”in y�zde 35″ni olu�tururken, �in kontrol�ndeki Aksai �in ise Ke�mir”in y�zde 20″sini olu�turmaktad�r. Ke�mir, G�ney Asya”n�n b�y�k g��leri olan Hindistan, Pakistan ve �in aras�nda stratejik �neme haiz bir b�lgedir. B�lge, alt k�tan�n Orta Asya ile irtibat�n� sa�layan bir kap� �zelli�i g�stermekte olup, do�usunda �in”in Tibet b�lgesi, kuzeyinde �in”in Sincan Uygur �zerk B�lgesi bulunmaktad�r. Kuzeybat�s�ndaki Gilgit B�lgesi, Afganistan”�n Wakhan koridoru ile ortak s�n�r payla�maktad�r.
Ke�mir meselesi nedir?
Mo�ollar�n Hindistan”daki Delhi saltanat� zay�flad��� zaman, bu b�lge Sih bir Maharaca olan Pencab”�n h�k�mdar� Rancit Singh”�n sultas� alt�na girmi�tir. 19.y�zy�lda t�m Hindistan”a hakim olan �ngilizler Cammu Ke�mir”i 1946″da Amretsar Anla�mas�na g�re Rancit Singh”in bir generali olan Gulab Singh”e yedi bu�uk milyon rupi kar��l���nda satm��t�r. B�ylece Cammu Ke�mir halk�n�n y�zde 85″i M�sl�man olan Gulab Singh”in �ahsi m�lkiyeti haline gelmi�tir. Hen�z Pakistan ba��ms�z bir devlet olmadan 1931 y�l�nda Cammu Ke�mir”de M�sl�man Konferans� Te�kilat�nda bir ��retmen olan �eyh Abdullah”�n liderli�inde Maharaca”ya kar�� isyan bayra��n� �ekmi�tir. Bu hareketin sonucunda 1939 y�l�nda Maharaca Halk Temsilcisi Meclisini kurarak M�sl�man Ke�mir halk�na baz� haklar vermi�tir. Bu hareketin lideri �ey Abdullah, Ke�mir Arslan� olarak tarihe ge�mi�tir.
1947 y�l�nda Hindistan”dan ayr�lan b�y�k bir M�sl�man ahali Muhammed Ali Cinnah y�netiminde Pakistan”� kurmu�tur. Cammu ve Ke�mir i�in 1971″de �� defa sava� ��km��t�r. O g�nden bug�ne Cammu Ke�mir”de huzur ve sukun sa�lanamam��t�r.
Hindistan ile Pakistan neden anla�am�yor?
Ke�mir sorunu, �ngiliz s�m�rgesinden kurtulan Hint Yar�madas�”nda Pakistan ve Hindistan”�n iki ayr� �lke olarak A�ustos 1947″de ba��ms�zl�klar�n� ilan etmesiyle ba�lad�. �ngiltere 1947″de Hindistan”dan �ekilirken, prenslik �eklinde y�netilen Ke�mir”i Hindistan ya da Pakistan ile birle�me konusunda serbest b�rakt�.
Hindistan ile Pakistan Ke�mir i�in �� defa sava�m�� ve pek �ok kez de sava��n e�i�ine gelmi�lerdir. Ke�mir, d�nyan�n en b�y�k insani trajedilerinden birinin ya�and��� yerdir. Hindistan ve Pakistan aras�ndaki n�kleer yar���n en �nemli nedeni Ke�mir meselesidir. 80 bin ki�inin �ld���, kimli�i belirsiz 6 bin ki�inin toplu mezar�n�n oldu�u ve binlerce gencin 1989 direni�i sonras� ortadan kayboldu�u Ke�mir”i ve bu b�y�k trajediyi d�nya g�rmezden gelmektedir.
Hint Ordusu Ke�mir”e g�nderildi�i g�n olan 27 Ekim 1947″de Hindistan Ba�bakan� Javaharlal Nehru, Pakistan”daki meslekta��na a�a��daki telgraf� g�ndermi�tir. “Bar�� ve d�zen tesis edildi�inde Ke�mir”den birliklerimizi geri �ekece�imize ve devletin gelece�i ile ilgili kararlar� halka b�rakaca��m�za dair g�venceniz, yaln�zca sizin h�k�metinize de�il, ayn� zamanda Ke�mir ve D�nya halk�na da verdi�imiz bir taahh�d�m�zd�r. Ke�mir”in kaderinin en nihayetinde halk taraf�ndan karar verilece�ini ilan ettik. Birle�mi� Milletler gibi uluslararas� himaye alt�nda referandum yapmak i�in bar�� ve hukuk tesis edildi�inde bunu yapmaya haz�r�z. Bunun d�r�st�e ve halka adil bir referansla yap�lmas�n� istiyoruz ve ��kacak h�k�mleri de kabul edece�iz.” Ancak Hindistan bu verdi�i s�ze hi�bir zaman sad�k kalmam��t�r.
Ke�mir i�in muhtemel ��z�m yolu i�in �u ad�mlar at�lmal�d�r:
1-Ke�mir halk�na kendi kaderini tayin hakk� vermek i�in Ke�mir”de halk oylamas� ger�ekle�tirilmelidir.
2-Ke�mir tampon devlet olarak ilan edilmeli ve ba��ms�zl�k verilmelidir.
3-Pakistan”a Ke�mir Vadisi ve Hindistan”a ise Cammu Vadisi verilmelidir.
4-Hindistan ve Pakistan”�n Ke�mir b�lgesinden t�m g��lerini geri �ekmesi ve b�lgenin 5 ila 10 y�l boyunca BM korumas� alt�na verilmesi ve bunun sonras�nda Ke�mirlilerin Hindistan ya da Pakistan”a kat�lmak tercihini kendilerinin yapmas� sa�lanmal�d�r.
Pakistan, her zaman BM kararlar�na g�re ve bar����l yollarla Ke�mir sorununun ��z�m�n� desteklemi�tir. Pakistan, Hindistan ile bar����l ve anlaml� m�zakereleri destekleyerek Ke�mir ihtilaf�n�n ��z�m� i�in d�r�stl���n� her zaman g�stermi�tir. Bununla birlikte Hindistan”�n Ke�mir �at��mas� konusunda anlaml� diyalogu reddetmekte g�sterdi�i �srarl� tav�r, ��z�m�n �n�ndeki en b�y�k engeldir. Hindistan, Ke�mir ile ilgili m�zakereleri kabul etti�i zaman, amac� hi�bir zaman bir ��z�m bulmak de�ildir, m�zakere g�r�nt�s� yaratarak uluslararas� bask�n�n y�n�n� de�i�tirmek istemi�tir.
Ke�mir meselesi hem b�lgesel hem de k�resel g��lerin i�erisine dahil oldu�u uluslararas� bir mesele olarak din, etnisite ve reel-politik ��karlar� da i�erisinde bar�nd�ran �ok boyutlu bir mesele haline gelmi�tir. Gerek Pakistan”da ya�anan i� siyasi geli�meler, gerek Hindistan”da ger�ekle�en siyasi, ekonomik ve sosyok�lt�rel d�n���mler Ke�mir meselesini do�rudan etkilemektedir. B�lgede g�n�m�zde ve gelecekte Ke�mir gibi �zerinde anla��lmas� zor olan meselelerin bar����l bir �ekilde ��z�me kavu�mas�, b�lgedeki istikrar�n, uluslararas� bar�� ve g�venli�in sa�lanmas�na da katk�da bulunacakt�r. Ke�mir sorununun ��z�lmesi sadece 90 y�l� a�k�n ge�mi�i olan bir sorunun ��z�lmesini sa�lamayacak ayn� zamanda benzer nitelikte sorunlar�n ��z�lmesi konusunda da umut ����� olacakt�r.
N�kleer sava� tehlikesi
Tarihsel olarak, Ke�mir, B�y�k �pek Yolu olarak bilindi�inden beri nehirleri ve Orta Asya”ya giden rotalar� kontrol eden �nemli bir stratejik pozisyonda kalm��t�r. �arl�k Rusya”s� �mparatorlu�u, Orta Asya b�lgelerinde artan g�c� ve Hindistan topraklar�na yak�nl��� nedeniyle, Avrupa g�� yap�lar� ba�lam�nda Ke�mir �at��mas�na daha fazla stratejik �nem vermi�tir. Cammu ve Ke�mir”deki son gerilimler, n�kleer rakipler olan Hindistan ve Pakistan”� yeniden kar�� kar��ya getirmi�tir. Ke�mir”deki bir krizin, n�kleer seviyeye y�kselebilecek d�rd�nc� bir Hint-Pakistan sava��n� tetikleme potansiyeli bulunmaktad�r.
Ke�mir son 20 y�lda, s�radan vatanda�lar i�in “ya�ayan bir cehennem” olmu�tur. Bir turist cenneti iken d�nyadaki en bask�c� yerlerden birine d�n��t�r�lm��t�r. Ke�mirlilerin haklar� ciddi �ekilde ihlal edilmi�tir. Silahl� Kuvvetler �zel Yetkiler Yasas�”n�n g�venlik kuvvetlerine �ok fazla g�� vermesi ve bu yasay� s�kl�kla suiistimal etmesi b�lgedeki bitmek bitmeyen gerilimin ana sebeplerindendir.
Source: