Kim Kime Dum Duma – 7 Haziran 2025
eGazete Giriş
Okuma Listem
Resmi İlanlar
Cumhuriyet”in Egesi
Kültür Sanat
Cumhuriyet Pazar
Sürdürülebilirlik
Cumhuriyet Kitap
Hava Durumu
Namaz Vakitleri
Kim Kime Dum Duma – 7 Haziran 2025
Cumhuriyete Özel
Kim Kime Dum Duma – 7 Haziran 2025
7.06.2025 04:00:00
Güncellenme: 7.06.2025 04:00:00
İlgili Konular:
En Çok Okunanlar
Bahçeli”ye Türkeş”in kızından çok sert sözler
MHP lideri Devlet Bahçeli, terör örgütü PKK lideri Öcalan için bir kez daha “kurucu önder” ifadesini kullandı. Bahçeli”nin MHP”nin kurucu lideri Alparslan Türkeş”in mezarı başında sarfettiği bu ifade üzerine Türkeş”in kızı İYİ Partili Ayyüce Türkeş”ten sert bir tepki geldi.
Şehit babası Özel”i alnından öptü
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, memleketi Manisa’da Garnizon Şehitliği’ni ziyaret etti. Özel, cenazesinde bir grup tarafından protesto edildiği Piyade Sözleşmeli Er Enes Budak’ın mezarını ziyaret ederken şehit babası İkram Budak, Özgür Özel’i alnından öptü.
Erdoğan”dan bayramlık: Yolsuz, vizyonsuz, beceriksiz…
AKP”li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, partisinin teşkilatlarına gönderdiği video mesajda CHP”yi hedef aldı. CHP”li belediyelere yönelik operasyonlara gönderme yapan Erdoğan, “Ellerindeki üç beş belediyeyi bile skandalsız, sorunsuz, kavgasız ve şaibesiz şekilde yönetme becerisi olmayan; sadece bir avuç yolsuz siyasetçinin masalına dönüşmüş bir zihniyetle karşı karşıyayız” dedi.
Nihal Candan yoğun bakıma kaldırıldı
Cezaevinde kaldığı süreçte 37 kiloya kadar düşen ve Anoreksiya Nervoza teşhisi konulan Nihal Candan”ın fenalaşarak hastaneye kaldırıldığı açıklandı. Yoğun bakıma alınan Candan için kardeşi Bahar Candan, sosyal medya hesabından, “Ablam ölüyor, bir şeyler yapın” yazarak yardım çağrısında bulundu.
Source: Behiç Ak
Meclis’te kurulan zirai don araştırma komisyonu ön taslak raporunu hazırladı: Çiftçinin 3 yılı gitti
Nisan ayında yaşanan zirai don felaketinin ardından Meclis’te kurulan araştırma komisyonu, çeşitli illere ziyaretinin ardından ön taslak raporunu hazırladı. Raporda, zararın etkilerinin 2 ila 3 yıla yayılan gelir kaybına neden olacağı belirtilirken, don olayı “çok boyutlu bir kriz” olarak nitelendirildi. Bazı üreticilerin gelecek sezonlarda da “ürün alamama” riskiyle karşı karşıya olduğu belirtildi. Üreticilerin TARSİM’in işleyişi hakkında bilgi sahibi olmadıkları kaydedildi. Zarardan kurtulmak için ikinci ekim yapan üreticilerin ise gübre, ilaç, tohum fiyatlarındaki artışlarla karşı karşıya kaldıklarına işaret edildi. Üreticilerin “ekonomik darboğazla karşı karşıya olduğu” vurgulandı. Meclis’te zirai don sorunu için kurulan komisyon; Malatya, Adıyaman, Kahramanmaraş, Adana, Mersin, Niğde ve Kayseri’ye giderek görüşmelerde bulundu. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın acil alması gereken önlemler için ön taslak rapor hazırlandı. Bakanlığa da gönderileceği belirtilen ön çalışmada yer alan bazı tespitler şöyle: 3 YILLIK GELİR KAYBI: Öncelikle genç yaşta olan ve henüz tam verim çağına yeni adım atmış meyve bahçelerinde zararın etkilerinin 2 ila 3 yıla yayılan bir gelir kaybına yol açacağı öngörülmektedir. Bazı üreticilerin mevcut üretim sezonunun yanı sıra müteakip sezonlarda da ürün alamama riskiyle karşı karşıya olduğu tahmin edilmektedir. ÇOK BOYUTLU KRİZ: Zirai don olayı salt meteorolojik bir afet olmanın ötesinde tarım sektörünü ve bu sektöre entegre tüm iktisadi ve sosyal alt sistemleri derinden sarsan çok boyutlu bir kriz niteliği arz etmektedir. ÜRETİCİNİN BİLGİSİ YOK: Üreticilerin önemli bir kısmının TARSİM sistem ve işleyişi hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığı, poliçe kapsamı, teminatlar, hasar ihbar süreçleri ve eksper raporlarına ilişkin farkındalık düzeyinin arzu edilen seviyenin altında kaldığı müşahede edilmiştir. YÜKSEK MALİYETLER: Üreticiler tarla bitkileri ilk ekimindeki kayıplarını telafi etmek amacıyla ikinci bir ekim yapma yoluna gitmiş olsalar da tarımsal girdi maliyetlerinde gübre, ilaç, tohum ve benzeri süregelen artışlar nedeniyle önemli ekonomik dar boğazlarla karşı karşıya kalmışlardır. GÜVEN SORUNU VAR: TARSİM uygulamalarının, özellikle hasar tespit ve eksper süreçlerinin işleyişi konusunda üreticiler nezdinde tam olarak anlaşılamadığı ve yer yer güven sorunların yaşandığı ifade edilmiştir. Devlet desteğine rağmen poliçe tutarlarının yüksek olması ve bu durumun sigortalılık oranlarını etkilemesi de önemli bir husus olarak dile getirilmektedir. Bu bağlamda eksper raporlarının şeffaflığı, tutarlılığı ve hasar tespit süreçlerinin daha anlaşılır hâle getirilmesi yönünde beklentiler bulunmaktadır. ACİL DESTEKLEME: Çiftçiler Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri’ne olan mevcut kredi borçlarının faizsiz olarak ertelenmesini, zirai don olayı nedeniyle alamadıkları ürün destekleme ödemelerinin ivedilikle yapılmasını ve yeni üretim sezonuna hazırlanabilmesi için uygun koşullu finansman ve teşvik imkânlarının sağlanmasını talep etmektedirler. KAYITLI OLMAYANLAR: Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kaydı bulunmayan ancak fiilen tarımsal üretim faaliyetini sürdüren çiftçilerimizin de mağduriyetlerinin giderilmesi ve destekleme sistemine dâhil edilebilmeleri amacıyla zirai don olayının münhasır geçici bir kayıt ve entegrasyon modelinin ivedilikle geliştirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. TRAFOLAR YETERSİZ: Tarımsal üretim alanlarındaki elektrik trafolarının yetersiz olduğu ve güçlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Source: Mustafa Çakır
İğne, Hap ve Umut: Alzheimer’a karşı son cephe
Bir sabah uyanıyorsunuz ve banyoya giden yolu bulamıyorsunuz ya da çaydanlığın içine şeker koyup altını açıyorsunuz. Bir şeylerin ters gittiğini hissediyorsunuz ama ne olduğunu anlatamıyorsunuz. İşte bu, Alzheimer’ın teşhisinden çok önce başlayan “beyindeki savaşın” sahnesidir. Hastalık sinsi, ama modern tıp onu yakalama konusunda artık daha hazırlıklı. Mini-Mental State Exam (MMSE) gibi kısa süreli dikkat ve hafıza testleri bir ilk adım. Ardından beyin MR’ı ya da daha ileri düzeyde PET taramaları gelir. Bazı hastanelerde belden sıvı alma (lomber ponksiyon) yöntemiyle beta-amiloid ve tau protein düzeyleri ölçülerek Alzheimer biyolojik olarak da doğrulanabilir. (Kaynak: Mayo Clinic, 2023)
Kan testiyle Alzheımer tanısı mümkün mü?
Geçmişte Alzheimer tanısı için sadece MR, PET taramaları ve belden sıvı alma işlemleri yapılabiliyordu. Ancak son yıllarda geliştirilen kan testleri oyunu değiştirmeye aday.
– PrecivityAD (C2N Diagnostics, ABD)- AD-Detect (Quest Diagnostics)
Bu testler, kandaki beta-amiloid seviyesini ölçerek Alzheimer riskini saptayabiliyor.Henüz Türkiye’de yaygın değil, ama ABD’de bazı merkezlerde uygulanıyor. Henüz tanı koymak için yeterli değil, ama hekimlere yol gösterici veri sağlıyor. (Kaynak: Washington Post, 2023/Alzheimer’s Drug Discovery Foundation)
İlaçların etkisi ne kadar sürüyor?
Alzheimer ilaçları, hastalığı durdurmaz; sadece belirtileri bir süreliğine hafifletir. Hafızayı geri getirmez ama bazı işlevleri yavaşlatabilir. Kolinesteraz inhibitörleri (donepezil, rivastigmin) genellikle hastalığın erken ve orta evrelerinde etkili olur. Hafif düzeyde iyileşme sağlayabilir, ancak kişiden kişiye değişir. Bazı hastalarda 6–12 ay işlevlerde yavaşlama görülebilir. Ancak bu etki zamanla azalır. İlacın etkisi çoğu zaman ilk 6 ayda belirginleşir, sonrasında sabitlenir. Memantin ise ileri evrede devreye girer, özellikle ajitasyon ve saldırganlık gibi davranışsal belirtileri kontrol altına almak için kullanılır. (Kaynak: NIH – Alzheimer’s Disease Education and Referral Center, 2022)
İlaçlar: Alzheimer’a karşı zaman kazanma yarışı
Bugün dünyada Alzheimer tedavisi için onay almış iki ana ilaç grubu var:
1. Kolinesteraz inhibitörleri:
– Donepezil (Aricept)- Rivastigmin (Exelon)- Galantamin
Bu ilaçlar, sinir hücreleri arasındaki iletişimi kolaylaştıran asetilkolin adlı kimyasalın yıkımını engelleyerek beyne “biraz daha zaman kazandırır.” Hafıza, dikkat ve konuşma becerilerinde kısmi iyileşmeler sağlayabilir ama işe yararlığı sınırlı ve geçicidir.
Yan etkiler: bulantı, kilo kaybı, baş dönmesi, uykusuzluk.(Kaynak: Harvard Health Publishing, 2022)
2. Glutamat modülatörü:
– Memantin (Namenda)
İleri evre hastalarda kullanılır. Beyindeki glutamat dengesini düzenleyerek sinir hücrelerini “uyarılma zehirlenmesinden” korur. Bazı vakalarda ajitasyon ve saldırganlık gibi davranışsal belirtileri azaltır. (Kaynak: Cleveland Clinic, 2023)
Yeni nesil: Antikor tedavileri umut mu, yük mü?Son yıllarda büyük umutla lanse edilen ilaçlar:
– Aducanumab (Aduhelm)- Lecanemab (Leqembi)- Donanemab
Bu ilaçlar, beyindeki beta-amiloid plaklarını hedef alan antikorlar içerir. Ama hem etkinlikleri sınırlı hem de riskleri var:
– Beyin ödemi (ARIA)- Mikrokanamalar- Yüksek maliyet
(Kaynak: New England Journal of Medicine, FDA, 2022) FDA, bu ilaçlara “hızlandırılmış onay” verdi. Ancak bilim dünyası ikiye bölündü: Kimi bu ilaçları “tarihi dönüm noktası” olarak görüyor, kimiyse “pahalı bir hayal” olarak (Kaynak: Washington Post, Nature Neuroscience) Tedavi kimlere uygulanır?
İlaçların çoğu hafif ila orta evre Alzheimer hastalarında daha etkilidir. İleri evrede beyin hücreleri ciddi kayba uğradığı için ilaçlar daha az fayda sağlar. Ayrıca her ilaç herkeste aynı sonucu vermez. Genetik, yaş, diğer hastalıklar belirleyicidir. (Kaynak: Alzheimer’s Research UK, 2023)
Yeni ilaçlar neden bu kadar tartışmalı?
Aducanumab (Aduhelm) ve Lecanemab gibi antikor tedavileri, “beyindeki amiloid plaklarını temizliyor” iddiasıyla piyasaya sunuldu. FDA onayı da aldı. Ancak bu ilaçlar, bilim çevrelerini ikiye böldü:
– Etkinliği sınırlı: Her hastada işe yaramıyor.- Beyin ödemi ve mikrokanama riski var.- Sadece erken evre hastalarda öneriliyor.- Maliyeti yüksek: Aylık maliyeti 2.500–3.000 dolar arasında. ABD’de yıllık 26.000 doları bulabiliyor.- Sürekli MR takibi ve beyin görüntüleme gerekiyor.
Tüm bu nedenlerle bu tedaviler, “tarihi devrim” olarak sunulsa da, halen deneysel bir yol gibi duruyor. (Kaynak: New England Journal of Medicine, 2023 / FDA Press Briefing)
İlaçsız müdahaleler: Beyne iyi gelen alışkanlıklar
Bilimsel veriler, ilaç tedavisinin yaşam tarzı müdahaleleriyle desteklendiğinde daha etkili olduğunu gösteriyor. İşte ilaçsız ama bilimsel dayanaklı bazı yöntemler:- Müzik terapisi: Hatıraları tetikliyor, kaygıyı azaltıyor.- Bulmaca–kitap–sudoku: Zihinsel aktiviteyi artırıyor.- Yürüyüş: Günde 20 dakikalık fiziksel aktivite beyinde kan akışını hızlandırıyor- Sosyal etkileşim: Yalnızlık, demansı % 60 oranında hızlandırabiliyor(Kaynak: Alzheimer’s Society UK, “Non-drug therapies”, 2022)
Küçük bir test: Farkında mısınız?
Aşağıdaki 5 sorudan 3 veya fazlasına “evet” yanıtı veriyorsanız bir uzmanla görüşmek faydalı olabilir:
1. Aynı soruyu gün içinde tekrar tekrar soruyor musunuz?2. Günlük görevleri tamamlamakta zorlanıyor musunuz?3.Tanıdığınız kişileri ya da isimleri unutuyor musunuz?4. Tarihleri, randevuları sık sık karıştırıyor musunuz?5. Eşyaları yanlış yerlere koyup sonra başkalarını suçluyor musunuz?
(Kaynak: Alzheimer’s Association, Mini-Cog Screening Guide)Not: Bu test teşhis aracı değildir. Ama farkındalık için ilk adımdır.
– Alzheimer evre evre nasıl ilerler?- Hasta yakınlarını bekleyen duygusal ve fiziksel yük- Türkiye’de bakım sistemleri, destek imkanları- Alzheimer’a karşı koruyucu 7 güçlü besin- MIND diyeti nedir? Hangi gıdalar zihni koruyor, hangileri çökertiyor?
Source: Haber Merkezi