1 dolarlık kararla dünya devi
Morris Chang… Adını muhtemelen hiç duymadınız. Ama bugün kullandığınız telefonun, yapay zekâ yazılımlarının ve savaş uçaklarının en kritik parçasını üreten adam. O, dünyayı dönüştüren bir iş adamı. Ne Elon Musk ve Mark Zuckerberg gibi kafes dövüşü ucuzluklarına girenlerden, ne de 55’inden sonra ‘vücutçu’ olup yatlarda poz veren Jeff Bezos’lardan. Chang, çip endüstrisinin sessiz devi.
Chang, 1931’de savaşın eşiğindeki Çin’de doğdu. 18 yaşına gelmeden 6 şehir, 10 okul değiştirdi. Savaşta sığındıkları iki büyük kentte yıkım derecesinde ağır bombardımanlar gördü. Ailesiyle cephe hattından gizlice geçerek Japon işgali altındaki Şangay’dan Hong Kong’a kaçtı. Ama Hong Kong 1948’de Mao’nun Komünist Partisi’nin ilerleyişi karşısında ‘Son Kale’ durumuna düşünce çareyi ABD’ye göç etmekte buldu.
Chang önce Harvard’da, sonra MIT’de makine mühendisliği okudu. 1955’te MIT’de iki kez girdiği doktora sınavında başarılı olamayınca şansını iş hayatında denedi. Otomotive meraklıydı. İki yerden iş teklifi geldi: Biri Detroit merkezli Ford, diğeri az bilinen Sylvania elektronik şirketi. Çok ilginçtir ki, elektronik şirketi ayda 480 dolar maaş, Ford ise 479 dolar maaş teklif ediyordu. Ford’un insan kaynakları yetkilisine “Acaba 1 dolar fazla verir misiniz?” dediğinde “Bizden tek cent bile fark alamazsın” cevabını duyan Chang elektronik şirketini tercih etti.
O 1 dolar, geleceğinin yönünü değiştirdi. Sylvania’da transistör ve mikroçip yapımını öğrenerek çok daha büyük bir dünyaya adım attı. 1958’de Dallas’ta Texas Instruments’a transfer oldu. 1970’lerin sonuna kadar bu şirkette hesap makinelerinden dijital saatlere, ev bilgisayarlarından konuşan oyuncaklara kadar çip takılan her türlü eşyayı üretti.
1984’te eline, bilgisayar çipi tasarımının inceliklerini anlatan bir ders kitabı geçti: VLSI Sistemlerine Giriş. Bugün hâlâ kütüphanesinde sakladığı o kitap, sadece onun kariyerini değil, aynı zamanda küresel elektronik endüstrisinin gidişatını da değiştirecekti.
Chang’ın ders kitabından edindiği ana fikir basitti ama devrim niteliğindeydi: Bilgisayarların beyni olan mikroçiplerin bir yerde tasarlanıp başka bir yerde üretilebileceği fikri… Bugün bir iPhone ya da Tesla’ya sahipsek, bu fikir sayesindedir.
O dönemde bu, çip endüstrisinin kurallarına tamamen aykırıydı. Ancak Chang, 54 yaşında, pek çok insanın emekliliği düşünmeye başladığı bir dönemde, bu fikri hayata geçirmeye karar verdi.
Tam da o sırada Tayvan, yoğun iş gücü emeği isteyen tarım ve ağır sanayi ekonomisinden, yüksek teknoloji ekonomisine geçmeye çalışıyordu. Tayvanlı devlet adamları, yarı iletken endüstrisini geliştirmek için bir uzmana ihtiyaç duydu ve Chang’ın kapısını çaldı.
Chang, Tayvan’a taşındı ve burada Tayvan Yarı İletken Üretim Şirketi (TSMC)’yi kurdu. Şirket çip tasarlamıyordu ama Apple ve Nvidia dahil olmak üzere dünyanın en önde gelen teknoloji devleri için en karmaşık mikroçipleri üretmeye başladı.
Bugün, kısmen bir ders kitabı sayesinde var olan TSMC, iPhone’lardan yapay zekaya, arabalardan süper bilgisayarlara ve savaş uçaklarına kadar her şeyin beyni olan çipleri üretiyor. 500 milyar dolarlık bir dev haline gelen bu şirketin ürettikleri o kadar kritik ki ABD, Japonya ve Avrupa, bu fabrikaları kendi topraklarına getirmek için Chang’e yalvarıyor.
Pazartesi günü Başkan Trump, TSMC’nin ABD’de 165 milyar dolar yatırımla 5 yeni çip fabrikası kuracağını gururla ilan etti.
TSMC’nin tırnak büyüklüğündeki çipleri, bugün insan DNA’sı kadar karmaşık elektrik devrelerinden oluşuyor. Saniyede 17 trilyon hesap yapabiliyor. Ve o şirket bugün iki kez emekli olmuşken tekrar işin başına döndürülen 94 yaşındaki Morris Chang tarafından yönetiliyor. İş dünyası onun kariyerine Beethoven’ın 9’uncu Senfonisi diyor. Haksız da sayılmazlar.
Source: Güney Öztürk