Ayşe Kulin: Avrupalılar beni hayal kırıklığına uğrattılar

Ayşe Kulin: Avrupalılar beni hayal kırıklığına uğrattılar

Yüzde Yüz İlham Veren Sohbetler’de yüzyılımızın kıymetli yazarlarından Ayşe Kulin’in yaşama bakışının hepimize ilham olması dileğiyle, keyifli okumalar. KARDELEN İLE BAŞLAYAN MİSYON – Ayşe hanım, duruşunuzla, kalitenizle tam bir Cumhuriyet kadınsınız. Kendinizde böyle bir misyon hissediyor musunuz?AYŞE KULİN: Açıkçası misyonumu bana Türkan Saylan ilham etti. ‘Kardelen’ kitabını yazmam için bana başvurdular. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği kızları okutmaya başladığında kendini yeni duyuruyordu. Beni bir hanım aradı ve benden böyle bir kitap yazmamı bir rica etti. Özür dileyerek bu tarz çalışmadığımı belirttim. Bu konuşma ve ısrar bir iki ay boyunca devam etti. Tabii, o ana kadar ben bir yazardım. Vatanı seven, Cumhuriyetçi, Atatürkçü bir kadınım. Onlar bana bu taleple geldiklerinde çok direndim ‘çünkü ben roman yazıyorum’ ısmarlama yazamam diye… Israr eden hanım bana İstanbul”a geldiğimde sadece bir saat ayırmamı rica etti ve ‘size, hayatlarını yazmanızı istediğim çocukları göstereceğim’ dedi. Ben de söz verdim ve gittim. O çocukları gördüm. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, Türkan hoca tarafından cüzzamlı ailelerin kızlarını okullara sokabilmek için kurulmuş. Halk hastalıktan korkuyor, geçer diye. Halbuki hiç ilgisi yok! Bu çocuklara burs buluyor. Sonra Pervari Kaymakamı kendisini arıyor ve ‘burada yedi kız çocuğu var, ilkokulu bitirdiler, ortaokula devam etmek istiyorlar ama imkanları yok. Çünkü köyde okul yok. Kasabaya gitmeleri için yol parası, ayakkabı gerekiyor. Onlara da acaba bir burs verebilir miyiz’ diye soruyor. Türkan hoca araştırıyor ve o yedi kız çocuğuna burs buluyor. İşte bu dernek o fikrin genişlemesiyle oluyor. Sonra gidip bir bakıyorlar ki yoksul aileler çocuklarını okutmak istiyor ama para yok. Bunları karşılayabilmek için böyle bir çalışma başlatıyor Türkan Saylan. Sonra bu genişliyor. – Tabii ki okumaya niyetli öğrencilere burs veriliyordur…AYŞE KULİN: Zaten çocuklarını okutmak istemeyen ailelere bugün bile dokunamıyoruz, ona gücümüz maalesef ki yetmiyor. Dünyanın medeni ülkelerinde böyle bir lüks yok. Her çocuk okula gitmeli. Okutmak isteyip de imkanı olmayan ailelere burs sağlamaya başlıyorlar. Bunlardan bir kısmı sınava giriyor. TED bursunu kazanmış 26 çocuk… Onlarla röportaj yapıp bir kitap haline getirmemi istediler. Madem böyle bir amaca hizmet ediyor, nazlanmaktan vazgeçtim ve fotoğrafçı bir arkadaş ile gittim. Ülkenin en güney ve en kuzeyindeki, en sınıra yakındaki çok yoksul köylerinden bu kızlarla ve aileleriyle konuştum. ÇİN’DE BİR KARDELEN – Peki orada esas öğrenmek istediğiniz, almak istediğiniz bilgi neydi?AYŞE KULİN: Burs alan çocukların hayatına getirilen değişikliği öğrenmek istedim. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’nin farklı yerlerde okulları var. Bu çocuklar oralara yerleştiriliyor. Burs ilkokuldan başlıyor, ortaokul, lise ve üniversiteye kadar kapsıyor. 13-14 yaşlarında kız çocukları oradaki ağalara, zengin köylülere satılmış, kuma olarak gitmiş, hayatlarını çocuk doğurarak geçirmek durumunda kalan kızlardı ama her biri inanılmaz başarılı birer insana dönüştüler. Ben Shangay”daydım. Yazarlar festivaline katılmıştım. Orada konsolosluk her yerde Çince yazdığı için yanıma genç birini verdi. Orada yüksek lisans yapan bir genç. Kitabım Çinceye çevrilmiş. O kitapları okuyan gençlerle konuşmak üzere üniversitelere gidiyordum. Gençlerle öğle yemeği yiyoruz. Laf nasıl geldiyse Anadolu”daki benim Kardelenlerle olan konuşmama geldi. Bir anda delikanlı çok heyecanlandı, kollarıma sarıldı ve ‘siz mi yazdınız’ dedi büyük bir heyecanla. ‘Ben de bir Kardelenim’ dedi. Ben de şaşırdım. ‘Yoksul kız çocukları okutuluyor, sen TED’de okumuşsun, Boğaziçi Üniversitesi”nde okumuşsun nasıl bir Kardelensin’ diye sordum. ‘Ayşe hanım, ben toprakla çalışan bir anne-babanın çocuğuyum. Mevsimsel hasat topluyorlar. Benim eğitimim aksıyordu. O yüzden hocam beni bu sınava soktu. Ben de bu bursu kazandım, hepsini burslu okudum. Tatillerde biz burslu öğrencileri bir araya getirir, İzmir”de ören yerlerini dolaştırırlardı. Ankara”ya, Anadolu”ya, İstanbul”a, plajlara, saraylara götürürlerdi. Hayatın içinde bizi gezdirerek öğretiyorlardı. Lokantalara götürüp nasıl yemek yenir, her şeyi öğretiyorlardı” dedi. – Siz artık sadece yazar değil, Kardelen’lere gönül vermiş ve katkısı yüksek bir yazarsınız… Ne kadar onurlu ve anlamlı bir yolculuk…AYŞE KULİN: Çok teşekkürler… Kardelenler’in kitabını yazdım. Ben bir yazar olarak bu yolda yürüyordum. Türkan Saylan”ın bu bursu ile karşılaştıktan sonra Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği ile hayatıma bir misyon girmiş oldu. Ben kendi kitabımı yazıyorum o ayrı, orası benim ekmek teknem. Her şeyi bıraktım, hayatımı yazarak kazanıyorum. Her türlü etkinliğe katılıyorum ki bu bazen çok oluyor. İmza günleri, belediyeler, konuşmalar, dernekler… Orada akan bütün geliri elimi sürmeden Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’ne gönderiyorum. Mesela geçenlerde konuşmacı olarak bir otelin daveti oldu. Asistanıma oraya gidemeyeceğimi söylediğimde yüksek bir meblağ verecekleri bilgisi verildi. ‘Bu kadar meblağı Çağdaş Yaşam’a aktarmazsam olmaz’ diye düşünerek oraya da gittim.- Bu yaptığınız çok kıymetli. Nasıl bir motivasyonla ilerliyorsunuz?AYŞE KULİN: Kız çocukları okutuluyor… Hele ki kız çocukların okutulmasına bugünlerde çok ihtiyacımız var. Kızların eğitime çok önem verdiğim için benim misyonum Türkiye”de elimden gelen her şeyi o kızların okutulması için yapmaktır. Benim misyonum bu ve ben bunun için Türkan Saylan”a müteşekkirim. Çünkü ondan öğrendim, onun sayesinde öğrendim. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği müthiş bir iş yapıyor. BEN BARIŞA İNANIRIM – Söylemleriniz her zaman agresifliğe kaçmayan netlikte oldu ve bence bu çok daha etkili…AYŞE KULİN: Ben barışa çok inanırım. Şunu unutmayın ki Atatürk vatanını işgal etmiş Yunanlı komutanı geldiği zaman bayrağı yere seriyorlar. Onu kaldırtıyor, katlatıp eline veriyor. ‘Hiçbir milletin bayrağı üzerinde yürümeyin’ diyor ve o komutunu içeriye alıp ‘Her savaşın bir kazananı ve bir kaybedeni vardır. Bu savaşı ben kazandım çünkü burası benim ülkem. Kendini savunan ülkeler çoğunlukla kazanır, üzülmeyin’ diye teselli ediyor. Vatanın işgal etmiş düşmanını bu şekilde karşılayan bir Atatürk’ün evladı, idealindeki insanlar olarak bizler kesinlikle barıştan yana olmalıyız. – Kırk kitabınız oldu. Genelde biyografi yazıları yazıyor gibi görünse de kapsamlı araştırmaya dayalı eserleriniz var öyle değil mi?AYŞE KULİN: Böyle bir algı olsa da kırk kitabın sadece üçü biyografi: Adı: Aylin, Füreya ve Türkan. Hazan kitabını alırsanız orada bir döküm var. Hangi kitapların birbirini takip ettiğini görebilirsiniz. Ayrıca araştırmalara dayalı romanlarım da çok: Sevdalinka, Köprü, Kanadı Kırık Kuşlar çok önemli kitaplardır. Atatürk, kürsülerinden kovulan Yahudi profesörleri ki çok değerli insanlardır, Türkiye”ye davet ediyor ve modern üniversiteyi kurduruyor. Onlar da altın bir kuşak yetiştiriyor. YALAPŞAP OKUYUP YAZMAM – Araştırma kitaplarınızda şöyle bir handikapla karşılaşıyor musunuz: Araştırmasını yaptığınız her şeyin uzmanı değilsiniz ve yazacağınız kitabın mutlaka alanında uzmanları vardır. Size karşı argümanlarla gelenler hiç oldu mu?AYŞE KULİN: Hayır yok, çünkü ben araştırmalarımı yaptığım zaman önüme birçok kaynak koyuyor, açıyor ve onları araştırarak yapıyorum. Mesela Her Yerde Kan Var diye bir kitap yazdım. Abdülaziz”in ölümüyle ilgili. ‘Abdülaziz öldürüldü mü, yoksa intihar mı etti’ konusunu araştırdım. Kitapları üst üste koyduğumda boyumu geçiyorlar. Çok iyi araştırırım ve eğer bir soru işareti varsa o soru işaretinde romanımda belli ederim. Yani yalapşap okuyup yazmam. Mesela Sevdalinka’yı yazarken Boşnakların tarihini çok iyi araştırdım ve iki kere de Bosna”ya gittim. O kitabı bu şekilde yazdım. Benim de baba tarafım Boşnak olduğu için Boşnak Savaşı beni çok yaralamış bir savaştır. Benim dünyaya ve Avrupalılara bakış açımı değiştiren bir savaştır. Çünkü dört yıl boyunca Avrupa”nın ortasındaki bir soykırıma göz yumdular ve sesleri çıkmadı. Çünkü Müslümanlar öldürülüyordu. Boşnakların en ufak bir talebi yoktu. Tek suçları Müslüman olmaktı ve o dönem Boşnak kadınlarının cesaretine hayran oldum. O kadınların çocukları ölüyor, bebekleri ölüyor… Her evin önünde mezar taşları. Mezarlık tepede, oraya çıkarlarsa öldürülüyorlar. Evlerinin önüne küçücük taşlar, gencecik çocukların mezarları var. Bütün evler delik deşik ama o insanları kaçıramadılar. Orada bir ev vardı. Kurşun yarası değil de ruhu yaralanmış kadınların toplandığı ve tedavi gördüğü bir ev vardı. Savaşı yaşamadım belki ama o kadının hikayelerini dinleyerek onların hallerine girdim. Şimdi aynı şeyi Filistin”e yapıyorlar. Avrupalılar beni büyük hayal kırıklığına uğrattılar. Kurumları evet harika… Keşke bizde de olsa… Eğitim sistemleri, adaletin işleyişi… Ama insaniyette kocaman bir sıfırlar. Eğer ki kendilerinden değilse hiçbir şey onlara dokunmuyor. Ben Avrupa kültürü ile büyümüş bir insanım. Her şeylerine hayrandım, sanatlarına, müziklerine… Son derece büyük bir hayal kırıklığı yaşadım. GEÇ BAŞLAYAN YAZARLIKLA GELEN BAŞARI – İçinizdeki yazarlığı meslektaşlarınıza göre daha geç bir yaşta yakalamışsınız, bu sizi zorladı mı?AYŞE KULİN: Ben başarımı buna borçluyum çünkü zamanında kendi yazdıklarımı hiçbir yayıncıya kabul ettiremedim. Uzunca yıllar sonra Engin -eşi- iki hikayemi çok beğenirdi. Onları çok tanınmış, şimdi rahmetli olmuş bir yayınevinin kendi de yazar olan sahibine götürdüm. Bakmasını istedik, hiç ses çıkmadı. Aylar geçti ‘okudun mu’ diye sordum. ‘Neyi’ diye sorunca anladım ki okumamış ve şöyle bir not yazmış: ‘Eski hikayelerden de kötü!’… – Neden öyle dedi ki?AYŞE KULİN: Benim ilk çıkan kitabım Güneşe Dön Yüzünü, o zamanlar kurşun harfler dizilir, matbaaya götürülürdü. Onları götüren çocuğun ayağı takılıyor ve düşüyor. Harfleri yerden topluyor ve o şekilde basıyorlar. Hikayeler birbirinin içine girmiş… On sene baskı filan görmek istemedim. Bizim yazar yayınevi arkadaş da ‘eski hikayelerden de kötü’ diye yazınca, moralim bozuldu. Ama Engin o dönem Haldun Taner yarışmasına hikayelerimi göndermemi istedi. Ben de artık gelen bu cevaplardan sonra bir şey göndermek istemedim ama Engin bana söylemeden göndermiş. Bir süre sonra bana bir tebrik haberi geliyor. Ben de zannediyorum ki benimle bir arkadaşım dalga geçiyor. Haldun Taner ödülü kazanıyorum. Onun üzerine bir matbaacı basmak istedi. Tabii iki hikaye ile basılamaz, ben de ilaveler yaptım. O kitap ile ertesi sene Sait Faik Ödülü’nü kazandım. Yani ben edebiyat dünyasına iki ödülle girdim. Sonraki ilk romanım Adı Aylin”di, sonraki sene Sevdalinka, ertesi sene Süreyya sonra alışkanlık oldu, her sene bir kitap çıkarmaya başladım. HAYATTA HER ŞEYİ MALZEME GİBİ GÖRMÜYORUM – Hayata nasıl bakıyorsunuz? Bir yazar gözüyle her şey sizin için bir malzeme mi?AYŞE KULİN: Hayır, her şeyi bir malzeme gibi görmüyorum ama beni etkileyen olaylar oluyor. Mesela son yazdığım kitap ‘4 Gün 3 Gece’. Ben genç bir kızdım ve oradaki o yürüyüşe katılmıştım. 1960 yılında 18 yaşındaydım. Kolejde yatılı okuyordum. Hafta sonuydu, eve çıkmıştım. O gün yürüyüş olacağını biliyordum. Arka mutfak kapısından kaçarak gittim çünkü anneannem ön kapıyı tutmuştu. Gideceğimi biliyordu ve gitmeme izin vermiyordu. Üniversiteli gençler yürüyordu. O kısmı hatırlıyorum çünkü beni etkilemişti. Haksızlığa baş kaldırmak, özgürlük istemek, haklarımızı istemek, bunlar bana çok genç yaşta verildi. Ben o dönem Political Science okuyordum. İngilizce siyaset bilimi, sosyal problemler diye başka dersler okuyorduk. Bu konulara çok açıktım. Profesör Suna Kili, rahmetli oldu. Kendisi siyaset biliminde önemli profesörlerdendi ve benim hocamdı. SOHBETTEN İZLENİMLERİM – Çok hoş, derin mavi gözlerinden etkilenmemek mümkün değil.- Kendini kız çocuklarına okutmaya adamış.- Eşi Engin bey, tüm sohbet boyunca yanımızdaydı ve eşini destekleyen tavrı gözümden kaçmadı.- Sakin, dingin, kararlı bir tavrı var.- Zor bir insan değil ama sınırları net.- Böyle insanlarla aynı havayı solumaktan dolayı kendimi şanslı hissediyorum.

Source: Gözde Yener Birman