Dünyada anadilde öğretim
Değerli dostum Namık Koçak ülkemizin en önemli sorunlarından biri olan “anadilde öğrenim” ya da “anadilde öğretim” sorununun dünyadaki durumunu yansıtan bir yazı gönderdi. Bilindiği gibi, Türkiye Cumhuriyeti’nin bir kesim vatandaşları anadilleri Kürtçe olduğu için kendi dillerinin de Türkçe gibi okullarda öğretim (öğrenim) dili olmasını inatla istemekte. Kuşkusuz bir üniter ulusdevletin nasıl bir yapı olduğundan habersiz oldukları için. Söz konusu yazının yazarı Gürbüz Evren. “Batılı Ülkelerde Anadilde Eğitim Hakkı ve Türkiye”. 6 Kasım 2024 tarihinde Independent Türkçe ’de yayımlanmış. Evrensel yasalara karşın durmadan kaşınan bu sorunun iyice anlaşılmasına büyük bir katkı yapacağını sandığım bu yazıyı kaleme aldığı için Gürbüz Evren’e hepimiz teşekkür etmeliyiz. Her ülkede değişik kökenli ve dilli vatandaşlar yaşar ama o ülkenin resmi dili tektir. Çok dilli üniter devlet olmaz. Dünyadaki durum nedir, bir bakalım: İtalya: Alman, Fransız, Ladino, Sloven asıllı toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini de konuştuğu, öğrendiği İtalya’da, anayasanın 139’uncu maddesine göre resmi dil ve eğitim dili İtalyancadır. Fransa: Breton, Katalan, Bask, Korsika, Alsas (Alman), Kreol (Karayip), Melanezya, Kanak, Guyan, Flaman, Oksitan, İtalyan kökenli toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği Fransa ve denizaşırı topraklarında, anayasanın 2’nci maddesine göre resmi dil ve eğitim dili Fransızcadır. Polonya: Alman, Belarus, Ukrayna, Rus kökenli toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği Polonya’da, anayasaya göre resmi dil ve eğitim dili Lehçedir. Almanya: Danimarka, Slav kökenli Sorblar, Cermen kökenli Frizler, Roman kökenli Sintilerin de yaşadığı ve kendi dillerini konuştukları, öğrendikleri Almanya’da, resmi dil ve eğitim dili Almancadır. Romanya: Macar, Roman, Alman, Türk, Rus kökenli toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği Romanya’da, anayasanın 13’üncü maddesine göre resmi dil ve eğitim dili Rumencedir. Macaristan: Bulgar, Yunan, Alman, Hırvat, Sloven, Sırp, Slovak, Ukrayna kökenli toplulukların da yaşadığı ve anadillerini kullandığı, öğrendiği Macaristan’da anayasanın 1’inci maddesine göre resmi dil ve eğitim dili Macarcadır. Brezilya: Alman, Hollanda, İtalyan, İspanyol, Japon, Arap, Portekiz, Fransız asıllı toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini de konuşabildiği (ama bu topluluklarda çoğunluk dilini unutmuştur) ayrıca 252 yerli kabile dilinin de konuşulduğu Brezilya’da, anayasaya göre eğitim dili ve resmi dil Portekizcedir. Slovakya: Macar, Roman, Ukraynalı, Alman, Çek, Rutenyalı, Moravyalı, Polonyalı, Rus, Bulgar, Hırvat toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini de konuştuğu, öğrendiği Slovakya’da anayasaya göre resmi dil ve eğitim dili Slovakçadır. Meksika: Kızılderili kökenli kabilelerin yaşadığı 80 civarında yerli dilin de konuşulduğu Meksika’da, anayasanın 2’nci maddesine göre ülkenin resmi dili ve eğitim dili İspanyolcadır. İsveç: Finli, Sami (Lapon), Roman, Meankieli, Yidiş kökenli toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini kullandığı, öğrendiği İsveç’te anayasaya göre resmi dil ve eğitim dili İsveççedir. Norveç: Lapon, Finli, Roman toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini kullandığı, öğrendiği Norveç’te, resmi dil Norveççedir. Bazı belediyelerde Fince ve Laponca ikinci hizmet dili olarak kullanılır. Yunanistan: Arnavut, Makedon, Pomak, Türk toplulukların yaşadığı, kendi dillerini konuştuğu Yunanistan’da, anayasaya göre resmi dil ve eğitim dili Yunancadır. Ancak Yunanistan son zamanlarda Türkler başta olmak üzere, diğer toplulukların okullarına engeller çıkarmakta ve bazılarını kapatmaktadır. Avusturya: Macar, Hırvat, Sloven, Çek, Slovak, Roman kökenlilerin yaşadığı, kendi dillerini konuştuğu ve öğrendiği, bazı belediyelerde Macarca, Slovence ve Hırvatça da hizmet verildiği Avusturya’da, anayasanın 8’inci maddesine göre resmi dil ve eğitim dili Almancadır. Hollanda: Cermen kökenli Frizya, Karayip kökenli Papiamento topluluklarının yaşadığı, kendi dillerini konuştuğu ve öğrendiği Hollanda’da, anayasanın 23’üncü maddesine göre resmi dil ve eğitim dili Hollandacadır. Ukrayna: Rus, Romen, Macar, Moldava asıllı toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği ama Rusya ile savaşın dengeleri altüst ettiği Ukrayna’da, anayasaya göre Ukraynaca resmi dil ve eğitim dilidir. Arjantin: Alman, İtalyan, İspanyol, Japon, Fransız, İrlanda, Galler, Arap, Ermeni asıllı toplulukların yaşadığı, 13 Kızılderili kabilesinin kendi yerli dillerini de konuştuğu Arjantin’de, anayasanın 3’üncü maddesine göre resmi dil ve eğitim dili İspanyolcadır. Bulgaristan: Türk, Ulah, Makedon, Roman, Ermeni kökenli toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini konuşabildiği, öğrenebildiği Bulgaristan’da, anayasanın 4’üncü maddesine göre resmi dil ve eğitim dili Bulgarcadır. Danimarka: Eskimo, Faroe ve Alman kökenli toplulukların yaşadığı, kendi dilini konuştuğu, öğrendiği Danimarka’da, Faroe adaları ve Grönland’da resmi dil ve eğitim dili Dancadır. Yer kalmadığı için Hindistan ve Filipinler’deki durumu yazıya alamıyorum.
Source: Özdemir İnce