Gazze, Zelenski ve Deli Adam Teorisi

Trump”�n yeni politik liderlik stilinin s�n�rlar�n� zaman g�sterecek. Ancak �zellikle Gazze plan� meselesinde �srarc� olmas� durumunda, uluslararas� kamuoyunun tepkisi giderek b�y�yecektir. D�nya vicdan�, Trump”�n narsisistik fantezilerinden �ok daha b�y�k bir g��t�r.

Dr. Ali Ruhan �elik/ Kocaeli Sa�l�k ve Teknoloji �niversitesi Psikoloji Ana Bilim Dal� Ba�kan� / ��retim �yesi

20 Ocak”ta 47. ABD Ba�kan� olarak g�reve ba�layan Donald Trump”�n politik liderlik stili, �nceki d�nemine benzerlik g�sterse de daha keskin eylem ve s�ylemler i�ermesiyle dikkat �ekiyor. D�nya kamuoyu, Trump”�n ikinci ba�kanl�k d�neminin ilk g�n�nden itibaren bu farkl�l��a tan�kl�k ediyor. Ba�kan Donald Trump”�n politik liderlik tarz�, geleneksel siyaset teorileri ve modern politik liderlik kuramlar�yla hem �rt��en hem de ayr��an y�nler bar�nd�r�yor. Machiavelli”nin pragmatizmiyle uyumlu g�r�nen bu liderlik anlay��, Farabi ve �bni Haldun”un etik ve toplumsal birlik �nerilerine ise ters d��yor.

New York”ta emlak imparatorlu�undan ABD ba�kanl��na uzanan Trump, �zellikle ikinci d�neminde, g�reve ba�lad�� g�nden bu yana neredeyse her g�n g�ndem olu�turan bir politik liderlik profili �iziyor. Geleneksel politik s�ylemler yerine “ayk�r�” bir �slubu tercih eden Trump, k�resel siyasette a��r�l��a y�nelen zaman�n ruhunu en u� noktada temsil ediyor. �zellikle i�gal alt�ndaki Gazze meselesine yakla��m� ve Ukrayna Devlet Ba�kan� Zelenski ile milyonlar�n �n�nde ya�ad�� tart��ma, uzun y�llar konu�ulacak gibi g�r�n�yor.

Medya ikonu Trump – Ba�kan Trump

Donald Trump, i� insan� ve medya fig�r� olarak al��lm��n d��nda bir karakter sergileyerek siyaset sahnesine, �stelik ABD Ba�kanl�� gibi en �st seviyeden ad�m att�. Ancak politik liderlik, �zellikle ABD gibi k�resel bir g�c�n ba��nda olan bir lider i�in bu “ayk�r�” tav�rlar� her zaman tolere edebilecek bir alan de�il. Politik liderlerin s�yleyece�i her s�z�n, ataca�� her ad�m�n milyonlarca insan� etkileyece�i d��n�ld��nde g�rece dengeli bir liderlik profili sergilemesi beklenirken Trump”�n dalgal� duygu durumu ve �ng�r�lemez davran��lar� geleneksel siyaset normlar�yla �eli�iyor.

2017 y�l�nda g�reve ba�lad��nda, “Politik Lider Trump” �n nas�l bir yol izleyece�i merak konusuydu. Kimileri onun tamamen farkl� bir profil �izece�ini d��n�rken, kimileri ise Trump tarz� politik liderli�in �ekillenece�ini �ng�r�yordu. Beklendi�i gibi 2017-2021 y�llar� aras�ndaki ba�kanl�k d�neminde Trump, sert ekonomik hamleler yapan, keskin s�ylemlerde bulunan ve geleneksel politik s�ylemin d��na ��kan bir liderlik profili �izdi.

Trump”�n politik liderli�i, ki�ilik psikolojisi ve politik psikoloji ba�lam�nda “narsistik liderlik” ve “otoriter ki�ilik” kavramlar�yla ili�kilendirilebilir. Narsistik liderler genellikle y�ksek �zg�ven, g��l� bir karizma ve kendine hayranl�k duyma e�ilimi g�sterirken ele�tiriye kar�� a��r� duyarl�l�k, d��man alg�s� olu�turma ve g�� g�sterisine dayal� karar alma gibi �zellikler sergilerler. Trump politik liderli�inde bu �zelliklerin �o�unu yans�tarak hem i� politikada hem de uluslararas� arenada kendi imaj�n� �n planda tutan bir y�netim anlay�� benimsemi� g�r�n�yor. �zellikle “b�y�k lider” alg�s� yaratmaya y�nelik s�ylemleri ve halk�n ona duydu�u ba�l�l�� test eden provokatif a��klamalar�, narsistik liderlik �er�evesinde de�erlendirilebilir.

Ayr�ca Trump”�n politik liderlik tarz� “duygusal manip�lasyon” teknikleriyle de ili�kilendirilebilir. Pop�list s�ylemleriyle kitlelerin �fke, korku ve aidiyet duygular�n� harekete ge�irerek hedeflerine ula�may� d��nen Trump, �zellikle tehdit alg�s�n� y�kselterek destek�ilerini konsolide ediyor. Politik psikoloji ara�t�rmalar�na g�re, korku ve tehdit alg�s� y�ksek olan toplumlar, g��l� ve otoriter liderlere daha fazla e�ilim g�sterir. Trump bu dinami�i kullanarak toplumdaki ekonomik ve g�venlik kayg�lar�n� k�r�kl�yor ve kendisini bu sorunlara kar�� en etkili ��z�m mekanizmas� olarak sunuyor.

B�t�n bunlar� g�z �n�ne ald��m�zda, Trump”�n 47. ba�kanl�k d�nemi �ok daha “sert” ba�lad� diyebiliriz. Geleneksel devlet adam� profiline uymayan bir duru� sergileyen Trump, klasik politik liderlik anlay��n�n �zel bir kar��m�n� olu�turdu. Pop�list, pragmatist ve �ng�r�lemez bir liderlik tarz� geli�tirerek, “Amerika”y� Tekrar B�y�k Yap” slogan�yla se�menlerine ulusal bir misyon sundu. Muhaliflerine ve �zellikle selefi Joe Biden”a y�nelik sert ve alayc� s�zleriyle g��l� bir lider imaj� olu�turdu. Politikalar�n� ideolojik beklentilerden �ok kazan� ve g�� eksenine oturtmas� onun pragmatist yakla��m�n� g�zler �n�ne seriyor. Ancak yine de g��l� bir halk deste�ine ihtiyac� var ve bu deste�i �e�itli sosyal psikolojik stratejilerle sa�lamaya �al��yor.

Alman d��n�r Adorno” ya g�re, otoriter liderler kat� hiyerar�ik d�zenleri destekler, grup i�i sadakati g��lendirmek i�in d�� tehditler olu�turur ve toplumsal homojenli�i koruma ad�na radikal politikalar benimseyebilir. Trump”�n g��men kar��t� s�ylemleri, “biz” ve “onlar” ayr�m� yaparak toplumda aidiyet duygusunu art�rmaya y�nelik stratejileri ve politikalar�n� sertle�tirme e�ilimi bu otoriter liderlik �er�evesinde �ekilleniyor.

D��man – tehdit – ba�l�l�k stratejisi

Ba�kan Trump, kitlesini sa�lamla�t�rmak ve geni�letmek i�in �e�itli stratejiler uygulad� ve uygulamaya devam ediyor. Trump”�n se�im kampanyalar�nda s�k s�k dile getirdi�i ve g�reve geldikten sonra da s�rd�rd�� LGBT ve g��men kar��t� tutumu, ABD”de k�lt�rel muhafazak�rl��n ve kimlik politikalar�n�n yeniden �ekillenmesine katk� sa�lad�. Bu konumlanman�n s�rd�r�lebilirli�ini sa�lamak i�in ise stratejik hamlelerde bulunuyor.

Politik psikoloji alan�nda �nemli �al��malar� bulunan Vam�k Volkan”�n “grup ba�l�l��” teorisine g�re, bir grubun varl��n� s�rd�rebilmesi i�in grup �yeleri aras�nda g��l� bir ba� olmas� gerekir. Bu ba�, ya grubun d��ar�dan bir tehdit ile kar�� kar��ya kalmas�yla ya da grubun ger�ekle�tirmek istedi�i temel bir ama�la g��lenir. D�� tehdit olu�turanlar “d��man” olarak tan�mlan�r ve bu d��man�n ortadan kald�r�lmas� gerekti�i inanc� grup i�i ba�l�l�� art�r�r.

Trump, m�lteci krizini ve LGBT politikalar�n� toplumun “geleneksel d�zeni” i�in bir tehdit olarak sunarak taban�n� harekete ge�irmeyi ba�ard�. Se�im d�neminde zirveye ��kan bu stratejiyi g�rev s�resince de s�rd�rerek halk deste�ini kal�c� hale getirmeyi ama�l�yor.

Gazze, Zelenski ve Deli Adam Teorisi

�nceki ba�kanl�k d�neminde �srail yanl�s� politikalar�n� a��k�a s�rd�ren Trump, Kud�s”� �srail”in ba�kenti olarak tan�yarak �srail”in i�gal politikas�na b�y�k bir destek vermi�ti. 47. ba�kanl�k d�neminde de benzer bir yakla��m� benimsedi. Ancak bu kez Gazze meselesine y�nelik tavr�, �ng�r�lemez ve radikal bir lider profili sergiledi�ini daha belirgin bir �ekilde ortaya koydu.

7 Ekim olaylar�ndan sonra Filistin ve Gazze”ye y�nelik k�resel destek artarken Trump, tam tersi y�nde a��klamalar yaparak ABD”nin Gazze �eridi”ni devral�p b�lgeyi yeniden in�a edece�ine dair bir plan sundu ve bu konuda olduk�a k��k�rt�c� bir video yay�nlad�. Bu durum “Deli Adam Teorisi”nin bir net bir �rne�i olarak de�erlendirilebilir.

So�uk Sava� d�neminde ABD Ba�kan� Richard Nixon taraf�ndan kullan�lan bu strateji, liderin �ng�r�lemez davran��lar sergileyerek hem rakiplerini hem de m�ttefiklerini temkinli davranmaya zorlamas� esas�na dayan�r. Bu stratejiye g�re Trump”�n agresif ve �ng�r�lemez tutumu hem i� politikada hem de uluslararas� arenada kazan�mlar elde etmesine yard�mc� olabilir. Ancak Gazze konusunda sundu�u “tatil k�y�” plan� ve i�gal politikas�n� destekleyen a��klamalar� sadece politik liderlik ba�lam�nda de�il, etik a��dan da son derece sorunlu bir yakla��m� ortaya koyuyor.

�te yandan, ge�ti�imiz g�nlerde Beyaz Saray”da b�y�k bir diplomatik kriz ya�and�. Trump ve yard�mc�s� Vance”in Ukrayna Devlet Ba�kan� Zelenski ile milyonlar�n g�z� �n�nde sert bir tart��maya girmesi, Trump”�n politik liderlik tarz�yla do�rudan ba�lant�l�yd�. Daha birka� ay �nce ABD Senatosu”nda ayakta alk��lanan Zelenski, bu kez Beyaz Saray”dan neredeyse kovuldu.

Trump”�n ABD ��karlar�n� �nceleyen izolasyonist d�� politika yakla��m�, Zelenski”yi psikolojik olarak y�pratma amac� ta��yor. Trump, Zelenski”nin uluslararas� me�ruiyetini zay�flatarak Ukrayna”y� m�zakerelerde daha da g��s�z bir konuma d��rmeyi hedefliyor. Ayn� zamanda, ABD halk�na “Ukrayna i�in daha fazla para harcamamal�y�z” mesaj�n� vererek ekonomik kayg�lar� �ne ��karan pop�list bir s�ylem geli�tiriyor. B�ylelikle halk�yla empati yapan lider profili ile de halk onay�n� art�r�yor.

Source: