TDT Kurucu Genel Sekreteri Halil Akıncı, Türk devletlerinin büyükelçi atamalarını değerlendirdi: “Sabretmeli, bu fırtına geçer”
Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) KurucuGenel Sekreteri, emekli büyükelçiHalil Akıncı Cumhuriyet’in sorularınıyanıtladı- TDT üyesi Kazakistan, Özbekistan,Kırgızistan ve Türkmenistan sondönemde sırayla Güney Kıbrıs RumKesimi’ni “Kıbrıs Cumhuriyeti” olaraktanıdı ve büyükelçi atadı, bununanlamı nedir?Kıbrıs Rum kesimi konusu yeni birkonu değil. TDT’nin ilk zirvesini 1992’deAnkara’da yaptık. Arkasından 94’teİstanbul’da. Bildiriler yazılırken Kıbrıs heppürüzlü bir konu oldu.- Neden?Bir; ben size “Kıbrıs politikamız nedir”diye sorsam cevap veremezsiniz. AnnanPlanı’nı kabul ettik, Kıbrıs’ı terk ettik.Türklerin kişisel hakları dışında hiçbirhaklarının olmamasını istiyorlardı. Onun daileride ne olacağı belli değil. Çünkü kişiselhaklarının çiğnenmesi yüzünden Kıbrıs’açıktık. Özetle Kıbrıs politikamızda biristikrar yok. İkincisi, Türk cumhuriyetleriSovyet etkisinden kurtulamadı.- Hangi açıdan kurtulamadı?Zihniyet bakımından kurtulamadılar.Sovyetler Birliği sürekli bir şekilde Rumtarafını tuttu ve bu beyinlerine kazındı,Kıbrıs Cumhuriyeti’ni bölen tarafın bizolduğumuzun propagandasını yaptı.Bunu Birleşmiş Milletler (BM) kabul etti.Halbuki biz cumhuriyet işlemez halegeldiği, kendi vatandaşı olan Türkleresaldırdığı için ayrı idaremizi kurduk. Bunugöremediler veya işlerine gelmedi. Onuniçin Kıbrıs Rum Kesimi”ni meşru olaraktanımaya devam ettiler. Kendi içlerinde deayrılıkçı hareketler olmasından çekindiler.Gelecekte olası bir toprak kaybı için örnekolabileceğini düşündüler.‘BEKLENTİLERİ GERÇEKLEŞTİREMEDİK’- Nedir örnekler?Mesela Kazakistan… Kuzey Kazakistaniçin Ruslar “Neden burası Kazakistan’averildi” der. Örneğin Özbekistan’daKarakalpak Cumhuriyeti var. KarakalpakCumhuriyeti bağımsız olmaya kalkarsaKıbrıs’ı örnek alabilir diye düşünürler.Hatta Azerbaycan’da bile Karabağmeselesi… “Eğer Kıbrıs Türk Devletitanınırsa, bu Karabağ için örnek olurmu” derler. Bir başka önemli nokta da budevletler bağımsız olduklarında Türkiye’yebüyük hayranlıkla baktılar ve Türkiye’ningücünü biraz da mübalağa ettiler.Türkiye’yi kalkınmalarını tamamlayacakbir devlet olarak gördüler.- Beklentilerini gerçekleştiremedik mi?Gerçekleştiremedik. İmkânımız yoktu.Sermaye yoksa yatırım yapılamaz.Türkiye bugün yatırım çekmeye çalışanbir ülke. Türkiye’nin kapasitesi AB ilemukayese kabul etmez. Bu ülkelerde Çinve Rusya nüfuzu var. Bunları dengelemekmecburiyetindeler.- AB ile mi dengeliyorlar?ABD ile, AB ile. Başka alternatif yok.- Rusya ve Çin çekincesi etkili mi?Tabii. Türkler devamlı birbiriyle kavgaeden bir millettir. Şah İsmail ile SultanSelim’i, Timur ile Beyazit’i düşünün,örnekleri çok. TDT ile Türkler ilk kezgönüllü olarak bir araya geldi. Ama biraraya gelen Türkler arasında bin yıllıkbir kültür mesafesi var. Bizim BatıTürkistan’dan ayrılmamızdan beri bin yılgeçti. Bu bin yılda herkesin tuttuğu yoldeğişik oldu. Bütün bunları kapatmakgerekirdi. Ama kapatmak için 20-30 seneçok az bir zaman.- TDT’nin kurulmasında geç mikalındı?Geç kalmadık. Kimse hazır değildi.Çünkü biz sıfırdan değil eksiden başladık.Bin yıldır ayrıydık. Yeni bağımsızoluyorlardı. Bu nedenle şu an hiçbir ülkeegemenliğinden fedakârlıkta bulunmakistemiyor ve bulunmuş değil. Teşkilatkurulurken iki ilke kondu. Bir: “egemeneşitlik”, iki, “mevcut taahhütlere saygı”.Ortak inanç var ama bir de ayrı devletçıkarı var.- İdeolojik olarak ortaklaşıyor muyuz?İdeolojik olarak ortak geçmişeinanıyorlar. TDT de ortak geleceğeinanmalarını sağlamak üzere kurulmuşbir teşkilat. Bu yolda genişletilmiş veyoğunlaştırılmış işbirliğini geliştirmekiçin çalışıyoruz. Bu geliştikçe, aramızdakiişbirliği meyvesini verdikçe ortakgeleceğe inanmamızı, beraber yürümemizisağlayacak. Hatta slogan şöyle: “Önce yanyana arkasından uygun adım yürüyeceğiz”.- Nasıl yürüyüşlergerçekleştirdik bugüne kadar?Birçok konuda uygun adımyürüdük. BM’de ortaklaştık, çoğuuluslararası meselede paralelhareket ettik. Ekonomi, eğitim,doğal afetler konularında işbirliğimekanizmaları kurduk. – Kıbrıs meselesi bu işbirliğinizedeledi mi?İdeoloji, ortak Türklük inancıvar. Ama bu devletler çıkarlarınıteraziye koyduklarında AB ile ilişkikurmak ağır basıyor. Bu stratejik biryaklaşım. Eğer AB, ilişki kurmanızıRum kesiminin tanınmasınabağlarsa boyuneğersiniz. NitekimTürkiye uluslararasıkuruluşlardaRum kesimi ileaynı toplantılarakatılarak oydaşmaile karar alınmasıgerektiğinde isteristemez Rum kesimi ileişbirliği yapmak zorundakalıyor. – Türkiye ekonomik olarak dahagüçlü bir devlet olsaydı ve Türkdevletlerine yatırım yapabilseydiKıbrıs Cumhuriyeti tanınmazmıydı?Biz AB ile aynı güçte olsaydıkgene de bizim nüfuzumuzudengelemek için başka ülkeve örgütlerle işbirliği yapmayaçalışırlardı. Çünkü bunlaryeni bağımsız olmuş ülkelerve bağımsızlıkları konusundahassaslar. Bu devletlerin aşağıyukarı iki, üç yüz yıllık birkölelik devri var. Onun içinegemenliklerinden fedakârlıketmezler.n Bu süreçte TDT’ye yönelikeleştirilere ne dersiniz?Basınımız bilgi olmadanfikir üretme alışkanlığında. Bizzorluklarla bir fidan diktik. Özelkoşulları yüzünden yavaş büyüyenbu fidanı meyve vermedi diyeeleştiriyorlar. O fidanı sabırla,ihtimam göstererek büyütmek vemeyve vermesini sağlamak dahaakla yakın değil mi? Hayal ettiklerihızla büyümedi diye dibine kezzapdökmeye kalkmak hangi aklahizmettir?- Hükümetin sessiz kaldığıyönündeki tepkilere yorumunuznedir?Her şey olup bitmiş. Zatendevlet Kıbrıs konusundakitutumlarının böyle olduğunuyıllardır biliyor. Bunu değiştirmekiçin KKTC’yi gözlemci devlet olarakTDT’ye kabul ettirdi. Ama KKTCgözlemci kabul edildikten sonrabile Özbekistan Dışişleri BakanıNurof KKTC’yi gözlemci kabuletmenin tanımak anlamınagelmediğini açıkladı.Şimdi hükümet bukarara karşı olduğunuaçıklasa, Rumkesimini tanıyandevletlerden debir cevap gelecek.Mevcut yarabüyüyecek. Bununtedavisini ileri bırakmakdaha makul bir yol. ÇünküKKTC yerinde duruyor, Türkiyeyerinde duruyor. Bu durumunilerideki gelişmelere göre değişmeside mümkün.‘DUYGUSAL SARSINTI’- Peki şu an gelinen noktadaTürkiye ne yapmalı?Anlamak, sabretmek lazım. KıbrısCumhuriyeti’ni tanıyarak devletçıkarlarını öne aldılar. BöyleceÇin ve Rusya’yı da bir ölçüdedengelemiş olacaklar. Hiç kimse“Ben Türk Devletleri Teşkilatı’ndançıkarım” demedi. Şimdi duygusal birsarsıntı geçirdik. “Böyle ihanet olurmu” diye beni arayanlar var. Bende soruyorum, “Türkiye’de benzerdurumda olsa sermaye çekmek içinne yapacaktı”.- Türkiye’yi diplomatik olaraknasıl etkileyecek?Nasıl idare edeceğimize bağlı.Türkiye aşırı tepki göstermemeli.“Mahvolduk, öldük, bittik” diyenlervar. Türkiye bunu trajik ve stratejikbir yenilgi gibi görülüyor.- Değil mi?Hayır değil, çünkü fiili durumdadeğişen bir şey yok. Ayrıcahassasiyeti de pek anlamıyorum.Tüm devletler Kıbrıs Rum kesiminitanıyor. Ama biz kızgınlığımızısadece Türk devletlerineyöneltiyoruz. Bunun mantığını birianlatsın.- Artık bu devletlere göre de TSKKıbrıs’ta işgalci mi?“BM kararlarına uyuyorum”diyorlar. Bu devletler Rum kesiminibağımsızlıklarından beri zatentanıyor. Şimdiki değişiklik, büyükelçigöndermeleri ve akredite etmeleri.Bu fırtına geçer. Türkiye ileride TDT’yedaha bilgili, ciddi bakar ve sabredersebu işbirliğinin bir geleceği var. – Nasıl bir gelecek?Biz bu teşkilatı sırf Türklerleberaber olalım diye istemedik.Avrasya’ya baktığınız zamankuzeyde Rusya gücünü koruyacak.Güneyde ise Hindistan ve Çin. Bir deortada Kore, Japonya, Moğolistanve Türk devletleri var. TDT stratejikbir girişim. Bir yanda kendi içindekiişbirliğini güçlendirirken Japonya veKore ile de yakın işbirliğini amaçlıyor.Bunun hukuki hazırlığı yapıldı. – KKTC için bundan sonra neyapacağız?KKTC’nin bağımsızlığı konusundaısrar edeceğiz. Çünkü ada, hemKıbrıs Türk halkının korunmasıhem de savunma açısından kritikderecede önemli. 1570’te niçin kandökerek Kıbrıs’ı aldıysak, 1974’teniçin müdahaleye mecbur kaldıysakbugün de aynı sebepler geçerli.AB ile ilişkilerimiz vazgeçilmezama bunun için de yapacağımızfedakârlık sınırlıdır. – Cumhurbaşkanı ErdoğanAB’nin Türkiye’ye ihtiyaçduyduğundan söz etti…İhtiyaçları varsa onlar söylesin.Siz “İhtiyaçları var” diye ortayaçıkarsanız onlar “Türkiye’nin bizehizmet etmeye ihtiyacı var” derler.Taktik hatadır. – AB, Rusya’dan çekinmektehaklı mı?Haklı. Ama Rusya’nın yorulduğunuanlamamakta haksız.RUSYA HEDEFİ BÜYÜTMÜŞ OLABİLİR- Trump “savaşı bitirmesözü” verdi. Buna karşılıkgeçen hafta Rusya Sumi’yesaldırdı, Rusya savaşı sonaerdirmek istemiyor mu?Trump, “Savaşı bitireceğiz”yerine “Savaşı devamettireceğiz” deseydi Rusyabu kadar rahat hareketedemezdi. “Ben bu savaşıdurduracağım” deyinceUkrayna’nın elinden pazarlıkgücünü aldı.- Trump kendi kendisiniköşeye sıkıştırarak Putin’inde bundan faydalanmasınımı sağladı?Evet. İstemeyerek.Muhakkak demiyorum amaRusya hedefi büyütmüşolabilir. Ukrayna’nıntamamını almak değilama ilerisi için “Ukraynasilahsızlansın” gibi birtakımtaahhütler istiyor. – ABD şimdi de barışmasasından kalkmaktansöz ediyor, pazarlık taktiğimi yoksa gerçektençekilirler mi?İş Trump’a kalırsa bir günmasadan kalkar arkasındanyine gelir. Çünkü ABD’yişirket sanıyor. Ama yöntemiiyi bir şirket yöneticisindendaha aşağı düzeyde. Rusyapozisyonunu değiştirmez.Trump masadankalkarsa hiç aldırmaz,sabırla bekler; kendisineuygulanan yaptırımlarıortadan kaldırmaya, bunubeceremezse hafifletmeyeçalışır. Bunu hangi ölçüdebaşarırsa başarsın Trump’ınkarşında eli bugünkündendaha güçlü olur. PORTREHalil Akıncı, 1945’te Muğla’da doğdu. Lisansını1967’de Ankara Üniversitesi SiyasalBilgiler Fakültesi Dış MünasebetlerBölümü’nde tamamladı. Diplomatikalanda başkâtip, konsolos, şubemüdürü, daire başkanı, bakanlıkmüşaviri olarak çalıştı. NATOsekreteryasında ve Orta Asya,Kafkasya, Slav Ülkeleri GenelMüdürlüğü görevlerinde bulundu. EskiSovyet Coğrafyasından Sorumlu İkiliSiyasi İşler Genel Müdürü, Ljubljanave Yeni Delhi büyükelçisi olarak görevyaptı. Bölge ülkeleri ile ilgili önemlibilimsel toplantı ve çalışmalarda yeraldı. 2008’de Moskova Büyükelçisiolarak atandı. 2010–2014 tarihleriarasında TDT’nin gnel sekreterliğiniüstlendi.
Source: İklim Öngel/cumhuriyet