Ünlü aşınmasının diğer adı nedir?
Ünlü aşınması konusu, öğrenciler ve dil bilgisi konularının ilgisini çeken alanlardan biridir. Genellikle “ünlü düşmesi” ile karıştırılan “ünlü aşınması” terimi, aslında aynı kavramı ifade eder. Bu yüzden, Ünlü aşınması hangi terimle de anılır? sorusuna en uygun yanıt ünlü düşmesi olacaktır. İki sözcüğün birleşmesi sırasında, birinci sözcüğün sonundaki dar ünlünün düşmesiyle meydana gelen bu ses olayı, dilbilgisinde ünlü aşınması olarak tanımlanır. Konuşma dilini kolaylaştıran bu durum aynı zamanda Türkçenin akıcı yapısına da katkı sağlar. Eğitim öğretim müfredatlarında da yer alan bu kavram, özellikle birleşik kelime oluşturulmasında ve sözcük türetiminde dilimize büyük katkılar sağlar. İşte Ünlü aşınmasının diğer adı… ÜNLÜ AŞINMASI NEDİR? Dilbilgisinde, iki heceli bir kelimeye ek geldiğinde, yan yana gelen iki ünlüden birinin düşmesiyle meydana gelen ses değişimine “ünlü aşınması” denilir. Bu ses olayı, kelimenin daha kolay ve hızlı şekilde telaffuz edilmesine olanak sağlar. Örneğin “burun” kelimesine “-u” eki eklendiğinde “burnu” şeklinde telaffuz edilir. Birinci sözcüğün son harfindeki “u”, ek alırken kullanılmaz ve bu duruma “ünlü aşınması” adı verilir. ÜNLÜ AŞINMASININ DİĞER ADI NEDİR? Dil bilgisi kaynaklarına bakıldığında ünlü aşınması teriminin eş anlamlısı olarak “ünlü düşmesi” terimi kullanılır. Teknik olarak aynı ses olayını tanımlayan bu iki kavram, eğitim ve dil bilgisi kitaplarında birbirlerinin yerine kullanılır. Özellikle öğrenciler, bu iki terimin aynı anlama geldiğini bilmeleri oldukça önemlidir. ÜNLÜ AŞINMASININ EŞ ANLAMLISI NEDİR? Dilbilimsel bağlamda incelendiğinde “ünlü aşınması” teriminin eş anlamlısı “ünlü düşmesi”dir. Bu tarz anlamdaş kavramlar, benzer bağlamlarda ve yapısal kullanımlarda karşımıza çıkar. Bazı kaynaklarda “ünlü kaybı” terimi ile de ifade edilir; fakat bu kullanım daha az yaygındır. Dolayısıyla, “ünlü aşınmasının eş anlamlısı nedir?” sorusunun cevabı da ünlü düşmesidir. ÜNLÜ AŞINMASI NERELERDE GÖRÜLÜR? Ünlü düşmesi yani diğer adı ile ünlü aşınması, genellikle Türkçedeki bazı iki heceli kelimelere, ünlü harfle başlayan ekler geldiğinde görülür. • Burun + u = Burnu • Karın + ı = Karnı • Ağız + ı = Ağzı • Yanak + ı = Yanağı Bu örneklerde görüldüğü gibi, kök kelimenin 2. hecesindeki ünlü düşerken ortaya yeni ve farklı bir biçim çıkar. Bu sözcük yapısındaki değişiklik sadece sözcüğün biçiminden değil, aynı zamanda telaffuzunda da fark yaratır. Bu yönüyle, gerek sözlü anlatımda gerekse yazılı ifadede dikkat çeken bir yere sahiptir. ÜNLÜ AŞINMASI İLE KARIŞTIRILAN DİĞER SES OLAYLARI Dil bilgisi öğrenirken en çok yapılan hatalardan biri ünlü aşınmasının ünsüz yumuşaması ve ünlü daralması gibi ses olayları ile karıştırılmasıdır. Bu bağlamda kavramların net bir şekilde ayrıştırılmaları gerekir: • Ünlü Daralması: Genelde “-yor” eki alan fiillerde, kökteki “a” ya da “e” ünlüsünün “ı, i, u, ü” seslerine dönüşmesi ile olur (örnek: geliyor). • Bir kelimenin sonunda yer alan sert ünsüz, eğer kelime ünlüyle başlayan bir ek alırsa, daha yumuşak bir sese dönüşebilir. (Örnek: kitap → kitabı)
Source: Habertürk