İnsanlık ittifakı mümkün mü?
Yeni y�l�n ilk g�n� Galata”da toplanan ve �insanl�k ittifak�� ad�yla an�lan kalabal�k, bir toplanma, slogan atma ve rahatlama etkinli�i yapmad�! O g�n orada 400″e yak�n STK vard�. ��fkeyi yutup, vicdan�yla konu�up, akl�yla i�e koyulanlar� oradayd�… Ve bu son y�llar�n en b�y�k �a�r�s� olabilir.
C�neyd Alt�parmak/ Hukuk�u
Gazze”de devam eden soyk�r�m, d�nyay� “bilinen ama g�rmezden gelinen” ger�ekleri konu�maya zorluyor. Kesintisiz ve orant�s�z sald�r�lar, �ld�r�len �ocuklar, kad�nlar�n ya�ad�klar�, bombalanan camiler, kiliseler, hastaneler, okullar kadar insanl���n “tart��t���” bir ba�ka durum ise �srail”in yapt�klar�na kar�� y�kselen sesleri, toplumsal tepkiyi k�smak ad�na “organize olan k�t�l���n” ya�att�klar�… Bas�nda, sosyal medyada ve kamuda at�lan ad�mlar; tepkiyi b�y�t�yor ve b�y�tmekle kalm�yor olgunla�t�r�yor da… Eskisinden farkl� olan tepkinin �ap� kadar “olgun” olmas� ve �fke ile de�il giderek artan bir “ak�lla hareket edebilme” kabiliyetinde bence… ��te tam bu noktada “insanl�k ittifak�n�” konu�abiliriz, konu�mal�y�z…
“…Bir insan �mr� i�inde iki kere insanl��a tarif olunmaz ac�lar y�kleyen sava� bel�s�ndan, gelece�in nesillerini korumaya, insan�n ana haklar�na, �ahs�n haysiyet ve de�erine, erkek ve kad�nlar i�in oldu�u gibi b�y�k ve k���k milletler i�in de hak e�itli�ine olan inanc�m�z� yeniden il�n etmeye…” diye ba�lar Birle�mi� Milletler Antla�mas�. B�yle yazmaktad�r ama ger�ekler “metinde durdu�u” gibi de�ildir. �art, BM”nin bar�� ve g�venlik ile ilgili konularda yetkili oldu�unu belirtmi�se de uygulamada manzara fakl�d�r. Zira Uluslararas� Adalet Divan�, Genel Kurul”un bu konulardaki yetki ve sorumlulu�unu, Konseyin ard�nda kalan bir sorumluluk olarak vurgular. (BM”nin Baz� Harcamalar�na Dair Dan��ma G�r���, 20/07/1962)
Bir “g�vence sistemi” olarak kurulan BM”nin, konu egemenlerin istemedi�i bir durum olunca yerinde yeller esiyor. Zira mekanizma b�yle kurulmu�. “Bul karay� al paray�” oyunundaki gibi durum, a��k�a hileli ve itiraz m�mk�n de�il! Genel kurulun ald��� karar�n, icras�n�n G�venlik Konseyinde oldu�u bir yap�dan fazlas�n� da bekleyemeyiz. Bunu ge�mi�te de g�rd�k, �imdide durum ayn� ve ileride de b�yle olacak. O zaman bize d��en gelece�i �imdiden tasarlamak!
G�vence sistemi nedir?
G�vence sistemi kabaca her ne konuda olursa olsun “bar��” odakl� ad�m at�lmas�n� gerektiren bir tabir. Bir sorun, uyu�mazl�k ��kt���nda ��zmek veya taraflar hakk�nda karar vermekten �tesi… BM �art�nda belirtilen hususlar�n yerine gelip gelmedi�ini denetlemek, gerekti�i oranda ve d�zeyde sorunlara m�dahil olmak demek. Bu bazen “yard�m”, bazen “m�cadeleyi ba�latma” veya “bir destek a��klamas�” olabilece�i gibi; kimi zamanda askeri operasyon ve bar�� g�c� konu�land�rmakt�r. �art�n 7. b�l�m�nde bu konu detayl�ca d�zenlenmi� ve yetki ABD, Rusya Federasyonu, �in Halk Cumhuriyeti, Fransa ve Birle�ik Krall�k”�n daim� �yesi oldu�u G�venlik Konseyine verilmi�tir. Hatta bu yetkinin kurulacak askeri birimin ba��ndaki Kurmay Ba�kanl�kta olmas� bile s�z konusu de�ildir. O da s�n�rl� olarak yetkilendirilmi�tir ve Konseyin planlar�n� icra etmek ile m�kelleftir.
Zor, oyunu bozar
G�vence sistemi “paradigmas�n�n iflas etti�i” ba�ka yak�n geli�meler de Suriye ve Ukrayna”da ger�ekle�mi�tir. Hep “veto” hakk�n�n kullan�lmas� sebebiyle kararlar al�nam�yor denilse de bu yeterli bir cevap de�ildir. Zira ABD ve Rusya iki gerilim noktas�nda kendi menfaatleri �er�evesinde dengeli bir tav�r sergilemi�tir. M�dahale i�in �ncelikle �artlar�n olu�turulmas� yoluna gidilmi� fakat bu olmay�nca ABD bu sefer NATO kart�n� ele alarak m�dahaleler yapabilmi�tir. Benzeri ve ters durum Ukrayna”da olmu�tur. Rusya”ya do�rudan m�dahale edilmesinin olas� sonu�lar� g�ze al�namad��� i�in durum Ukrayna”ya askeri yard�m yoluyla kotar�lmaya �al���lm��t�r. Bu �unu g�stermektedir, hukuki a��dan “m�mk�n g�r�nen” bir�ok mesele uluslararas� hukukta “askeri g�c�” olan�n “bir yolunu bulup m�dahale” etti�i bir d�zleme d�n��m��t�r. Yani mesele veto hakk�ndan fazlas�d�r. Bu da Say�n Erdo�an”�n “sahada ve masada” olmak ifadesinin ne kadar yerinde oldu�unun g�stergesidir.
�nsanl�k ittifak�
Yeni y�l�n ilk g�n� Galata”da toplanan ve “insanl�k ittifak�” ad�yla an�lan kalabal�k, sadece bir toplanma, slogan atma ve rahatlama etkinli�i yapmad�! O g�n orada 400″e yak�n STK vard�. “�fkeyi yutup, vicdan�yla konu�up, akl�yla i�e koyulanlar” oradayd�!… Ve bence bu son y�llar�n en b�y�k �a�r�s� olabilir. “�ttifak” meselesi, toplumsal mutabakat kadar siyasi, ekonomik ve askeri bir i� birli�ine d�n��ebilecek olgunlu�a ula�abilirse s�re� farkl� bir mecraya ilerleyebilir. Ya�anan “mezalimin” topraklar�ndan yeni ve bu sefer “uluslararas� kamuoyunun” bizzat kendisinin talebi olan bir ittifak do�abilir. Bunun i�in zaman ve zemin hi� bu kadar m�mbit olmam��t�. Bunu konu�mak ve �o�altmak T�rkiye”nin �st�ne y�k… Zira Tah�l Krizi, Suriye G��men Sorunu konusunda iki kez BM misyonunu aktif bi�imde ba�ar� ile �stlenmi� T�rkiye”nin, d�nyadan y�kselen bu ���l��� ger�ek bir g�vence sistemine �evirmesi i�in �n�nde engeller var ama bunlar� a�mas� da m�mk�n.
Nas�l olacak?
Bu konu insanl���n fikri ve talebi asl�nda. Onlar� bunun olabilece�ine inand�rmak ise T�rkiye”nin g�revi. Hollanda Ba�bakan�”n�n a��klamalar�na ra�men sokaklara d�k�lenler, ABD”de �niversitede ters kelep�e ile g�t�r�lenler, ma�larda Gazze”ye selam g�nderenler ve niceleri… Hepsi ayn� yerde. Bunu g�rmek ve bu kimselerin devletlerinden bunu resmen talep etmesini sa�lamak, bu konuda “�nsanl�k �ttifak� Toplulu�u” olu�turup t�pk� BM gibi �rg�tlemek gerekiyor. Her ulustan, dinden ve �rktan bile�enlerinin oldu�u bir Sivil BM yap�s�… Asl�nda bu, organize olmak demek. Bu, t�m y�kselen seslerin kendisinin bir di�erinin devam� olarak g�rmesi demek…
“�nsanl�k �ttifak� Toplulu�u” veya ba�ka bir isimde bu yap�lanma kurumsalla�mal�. T�m co�rafyaya yay�lmal�. Sivil toplum �rg�tlerinin bu �at� alt�nda bir araya gelmesi m�mk�n. Ancak yap�n�n kurumsal olmas� gerekiyor. Yap�n�n, “g�ncel geli�melere” ek olarak BM”nin son zamanlarda g�ndeminde olan “gelecek nesillerin haklar�” �al��malar�n� esas alan bir yap�lanma �zerine oturtulmas� gerekiyor. �imdinin de�il, do�acak �ocuklar�n haklar�n� korumak, onlara gelen zararlar� bertaraf etmek i�in… Bu konuda canl� olan sivil toplumun �lkelerinde “h�k�metleri harekete” ge�irmek ad�na toplumsal fark�ndal�k ad�mlar�n�n yan�nda hukuki s�re�ler ba�latmas�n�n �nemi b�y�k. Ba�vurular, davalar ve �ikayetler… Hali haz�rda bu tip ad�mlar�n da��n�k olarak yap�ld��� bir saha var ve bunun -sadece- koordine edilmesi bile istese de istemese de h�k�metleri i�in i�ine sokacakt�r.
UAD karar� i�imize yarar…
Toplumsal taleplerin birle�mesi halinde Gazze ba�ta olmak �zere bir�ok yere m�dahale m�mk�n ve bence hukuki dayana�� da var. Bunlardan ilki ��phesiz Uluslararas� Adalet Divan�n�n verdi�i karar. Buna g�re, UAD, �srail”e �u y�k�ml�l�kleri y�kl�yordu: (1) sald�r�lar� durdur, (2) ablukay� kald�r, (3) su�lular� yarg�la, (4) te�vik edenleri cezaland�r, (5) t�m bunlar� yapt���na dair mahkemeye rapor sun… Bunlar�n neredeyse hi�biri olmad�. Peki karar� kim icra edecekti? Karar�n -ge�ici veya kesin fark etmez- uygulanmas� g�ndeme gelirse bunun icras� Birle�mi� Milletler G�venlik Konseyine ait. Konsey “mahkemenin sald�r�lar durdurulmal�” karar� vermesi halinde sahaya inmesi gerekiyordu. Pek tabi bu da olmad�. Hatta aksine silah ve siyasi destek g�ndeme geldi. Mevcut durumda “askeri m�dahaleye dair” me�ru bir zemin do�mu� durumda asl�nda. Bunun dayana��nda ise Uluslaras� Adalet Divan� karar� Uluslararas� Ceza Mahkemesi ve Birle�mi� Milletler Genel Kurulu kararlar� meselenin bu boyutu i�inde ve birbirini destekleyen bi�imde.
Gazze oda��nda bakarsak ya�anan geli�meler bir�ok �lkenin �srail”in sald�rgan tavr� nedeniyle kapal� veya a��k, yak�n veya uzak zamanl� tehdit alt�nda. Bu da �lkelere me�ru zeminde m�dahale ve m�cadele hakk� veriyor. Y�nelen silahl� tehdide ek olarak, g�� ve lojistik imkanlar�n�n k�s�tlanmas� da bir tehdit olarak kabul edilebilir durumda. BM”deki metinler ve kararlar ile birlikte d���nd���m�zde, �lkelerin tehdit alt�nda olmas� durumu, bir k�s�m �lkenin m�dahale “gerek�esi” olabilir. Zira BM Antla�mas�na g�re bar�� tesis etmek sadece BM”nin de�il t�m devletlerin “aktif” g�revidir. Yine �ye devletlerin kendilerine y�nelmesi veya tehdit olu�turmas� muhtemel meselelere m�dahil olma hakk� vard�r. BM Genel Kurulunun, G�venlik Konseyine verdi�i ve yerine getirilmeyen bir �devin oldu�u da �ok nettir. Bunun sivil toplum eliyle h�k�metlerin g�ndemine ta��nmas� ise “�nsanl�k �ttifak�” fikrini hem resmen kuran hem de g��lendiren bir s�re� olacakt�r…
�u yazd�klar�m, bug�nden yar�na olacak i�ler de�il fark�nday�m. Ancak �imdi ba�lamas� bile anlaml� olacakt�r. Er ya da ge� ba�ta bu co�rafyan�n ve sonras�nda t�m d�nyan�n “insanl���” ger�ekten g�ndemine alan bir “g�vence” yap�s�na ihtiyac� var. �imdi bu d���nce “k���msenebilir”, “m�mk�n de�il” denilebilir ama siyasi ve ekonomik dayatmalara kar�� elimizde olan iki enstr�man var: Hukuk zemininde “sivil toplumu” harekete ge�irmek ve “m�dahale fikrini” olgunla�t�rmak. Sahaya bas�lan ayak, masadaki eli g��l� k�lar, ba�ka yolu yok!
@cuneyd6parmak
Source: