Demans çeşitleri: Zihin hangi yoldan kaybolur?
AlzheImer artık herkesin bildiği bir hastalık ama demansın diğer yüzleri hâlâ gölgede.
Oysa beyin, yalnızca bir şekilde bozulmaz. Kimi zaman bir damarın tıkanmasıyla başlar; kimi zaman bir protein çöker, kimliği siler. Davranış değişir, ruh hâli bükülür, kelimeler yer değiştirir.
Bu yazıda alzheimer dışı demans türlerini sade ama etkili biçimde ele alacağız. Çünkü hastalığı anlamadan, hastaya yaklaşmak mümkün değildir.
1. Vasküler Demans: Beyni besleyen damarlar susunca
İkinci en yaygın demans türüdür. Neden? Beyne giden damarlar daralır ya da tıkanır. Bu da oksijen akışını keser. İnme (felç) sonrası sık görülür. Ama “sessiz inme” geçirenlerde de gelişebilir.
Belirtiler:
– Adım adım ilerleyen unutkanlık.
– Zihinsel yavaşlama.
– Ani ruhsal iniş çıkışlar.
– Yürüyüş bozukluğu, denge kaybı.
– Kimi zaman konuşma güçlüğü
Risk faktörleri:
– Hipertansiyon.
– Kolesterol.
(Kaynak: Cleveland Clinic, “Vascular Dementia Overview”)
2. Lewy Cisimcikli Demans: Unuturken hayal de görür
Beyindeki “Lewy cisimcikleri” adlı protein yığınları ile karakterizedir. Alzheimer ve parkinson arasında bir yerdedir. Hem hareket hem bilişsel işlev bozulur.
En çarpıcı özelliği: Görsel halüsinasyonlar.
Belirtiler:
– Gerçek olmayan şeyleri net biçimde görmek.
– Geceleri uyanıp etrafı karıştırmak.
– Dikkat dağınıklığı, kafa karışıklığı.
– Kaslarda sertlik, yavaş hareket.
– Uyku bozuklukları.
Çoğu zaman hastaya “Parkinson mı, demans mı?” sorusu sorulur. Aslında her ikisidir.
(Kaynak: Mayo Clinic, “Lewy Body Dementia”)
3. Frontotemporal Demans: Kişilik bozulur, hafıza korunur
Genç yaşta başlayan en yaygın demans türüdür. Genellikle 45–65 yaş arası başlar. Beynin ön ve yan loblarını etkiler. Hafıza uzun süre sağlam kalabilir, ama davranış, dil ve duygular değişir.
Belirtiler:
– Uygunsuz davranışlar. (Çocuk gibi gülme, öfke nöbeti)
– Yargı bozukluğu.
– Kültürel kuralları unutma.
– Kelimeleri bulmakta zorlanma.
– İçine kapanma veya tam tersi sosyal taşkınlık.
Bu kişiler bazen “çok değişti”, “artık o değil” diye tarif edilir. Unutmadan önce dönüşürler.
(Kaynak: Johns Hopkins Medicine, “Frontotemporal Dementia”)
4. Karışık Tip Demans: Hepsi bir arada
Yaşlı bireylerde sık görülür. Hem alzheimer hem damar tıkanıklığı vardır. Beyin birden fazla darbe alır. Belirtiler daha karmaşık ve ilerleyici olur.
– Alzheimer gibi unutkanlık.
– Vasküler demans gibi dalgalı seyir.
– Bazen halüsinasyonlar da tabloya eklenir.
Bu tür demanslar ancak nörolojik testler ve MR-PET görüntüleme ile ayırt edilebilir.
(Kaynak: BMJ – British Medical Journal, 2022)
Neden bilmek önemli?
Çünkü her demans aynı şekilde ilerlemez.
Her tedavi her demansa uygun değildir.
Davranışlar karşısında sabrı artırmanın yolu, nedenini bilmektir.
Kısa SAGE Testi – Zihinsel kontrol formu
Tarih yazın: Bugünün tarihini, bulunduğunuz ayı ve yılı yazın.
Saat çizimi: Bir daire çizin ve içine “11’i 10 geçe” saatini yerleştirin.
Bir hayvan listesi oluşturun: 30 saniyede aklınıza gelen hayvan isimlerini yazın (en az 10 hedeflenir).
Aşağıdaki cümleyi aynen yazın: “Bugün güzel bir gün çünkü zihnimi hâlâ kontrol edebiliyorum.”
Bir soruyu cevaplayın: Cumhurbaşkanının adını yazın.
Değerlendirme
Bu test profesyonel tanı koymaz ama özellikle hayvan adı bulma, saat çizimi ve cümle yazma bölümleri, bilişsel yavaşlamanın erken sinyalleri açısından fikir verir.
(Kaynak: Ohio State University Wexner Medical Center – SAGE Test, 2022)
Source: Haber Merkezi
Anne sütü satışı yasaklandı, karar sonrası uzmanlar ikiye ayrıldı: ‘Suç derin yoksullukta’
Cumhuriyet, konu hakkında Önce Çocuklar ve Kadınlar Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Seyhan Öznur Tenç ve İstanbul Tabip Odası Yönetim Kurulu başkanı ve çocuk hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Osman Küçükosmanoğlu ile konuştu. Tenç, “Kararın, kadınların çaresizliğini düzenlemeye değil de bastırmaya yönelik olduğunu düşünüyoruz. Sütünü satmak hiçbir kadın için ilk seçenek değil. Geçim derdiyle boğuşan, başka bir çıkış yolu bırakılmayan annelerin hayatta kalma stratejisi” dedi. “TERCİH DEĞİL, ZORUNLULUK” Kadınların yaşamış oldukları sorunlara değinen Tenç, “İş bulamıyorlar ve sosyal destekten mahrumlar. Doğum yaptıktan sonra yalnızlar. Çocuk bakımına ilişkin kamusal bir sorumluluk yok ve bu koşullarda da bazı kadınlar kendi bedeninden gelenle geçinmeye çalışıyor. Bu bir tercih değil zorunluluk” diye konuştu. Tenç sözlerini şöyle sürdürdü: “Anne sütünü ‘satılabilir’ hale getiren şey tam olarak düzenin kendisi. Kadının tek güvencesi kendi bedeni ve emeği. Ama bu beden sadece devletin istediği biçimde kullanıldığında kabul görüyor. O sütten devlet ve sermaye kazançlı çıksa bu meşru bir şey olurdu. Devlet de her zamanki gibi bu emeği istediği şekilde yönlendirmek istiyor ve bunu ahlakçı bir yerden yapıyor. Suçu, yoksulluğu üreten düzende aramak lazım. Meseleye ahlak, gıda güvenliği düzeyinde bakmak meseleyi saptırmak oluyor” diye konuştu. ‘YASAK OLMASI SON DERECE MANTIKLI’ Prof. Dr. Osman Küçükosmanoğlu anne sütünün bebek için önemine değinerek “Anne sütü bebekler için en değerli besin. Bebeğin çeşitli hastalıklardan korunması için önemli bir faktör. Hem bebeğin hem annenin psikolojik açıdan da tatminini sağlayan bir durum” ifadelerini kullandı. Anne sütü satışının yasaklanmasını doğru bir karar olarak değerlendiren Küçükosmanoğlu, “Bu durumu organ ticareti gibi de düşünebiliriz. Yasak olması son derece mantıklı. Böyle bir şeyin ticaretinin yapılması çok masum bir iş değil. Böyle bir karar umarım layıkıyla uygulanır. Anne sütü konusunda toplumun, bilinçlendirilmesi gerekiyor. Tabii sadece annelerin omzuna da bunu yüklemek doğru değil. Tüm toplumu ilgilendiren bir konu. Babalar veya çevredeki tüm insanların sorumluluğu olan bu konuda anneler desteklenmeli” ifadelerini kullandı.
Source: Damla Polat
Gazze”de 3 sağlık görevlisi ile 1 gazeteci öldürüldü
Gazze nin doğusundaki Et-Tuffah semtinde ölü ve yaralıları kurtarma misyonunu yürüten sağlık çalışanları, İsrail ordusu tarafından yapılan bombardımana maruz kaldı. AA nın haberine göre; bombardıman sonucunda sağlık görevlileri Hüseyin Muhaysin, Vail el-Attar ve Bera Faris Afane hayatını kaybetti. Gazze deki hükümetin Medya Ofisi nden yapılan yazılı açıklamada, söz konusu saldırıda 3 sağlık görevlisinin yanı sıra gazeteci Mümin Ebu el-Avf ın da yaşamını yitirdiği belirtildi. İsrail in, Filistinli gazetecilere yönelik sistematik hedef alma, öldürme ve suikast uygulamalarının en sert şekilde kınandığı vurgulanan açıklamada, Uluslararası Gazeteciler Federasyonu, Arap Gazeteciler Federasyonu ve dünyadaki tüm basın kuruluşlarına, Gazze Şeridi ndeki Filistinli gazeteciler ile medya çalışanlarına yönelik bu sistematik suçları kınamaları çağrısında bulunuldu. SUİKAST SUÇUNUN DURDURULMASI İÇİN CİDDİ VE ETKİLİ BASKI UYGULAMAYA ÇAĞIRIYORUZ İşlenen bu iğrenç ve vahşi suçlardan, İsrail ve ABD yönetimi ile soykırım suçuna ortak olan İngiltere, Almanya ve Fransa gibi ülkelerin sorumlu tutulduğu açıklamada, şunlar kaydedildi: Uluslararası toplumdan, uluslararası örgütlerden ve dünyanın bütün ülkelerinde gazetecilik ve medya faaliyeti yürüten kuruluşlardan İsrail in suçlarını kınamaları, onu caydırmaya ve devam eden suçlarından dolayı uluslararası mahkemelerde yargılayarak İsrailli suçluları adalete teslim etmelerinin talep ediyoruz. Ayrıca, soykırım suçunun durdurulması, Gazze Şeridi ndeki gazetecilerin ve medya çalışanlarının korunması ve onlara yönelik öldürme ve suikast suçunun durdurulması için ciddi ve etkili baskı uygulamaya çağırıyoruz. Açıklamada, İsrail in, Gazze Şeridi ne 7 Ekim 2023 ten beri düzenlediği saldırılarda yaşamını yitiren gazetecilerin sayısının 227 ye yükseldiği bildirildi. İsrail ordusunun, Gazze Şeridi nin çeşitli bölgelerine dün sabah saatlerinden itibaren düzenlediği saldırılarda yaşamını yitirenlerin sayısı 73 e yükseldi. Gazze deki hükümetin Medya Ofisi nin açıkladığı son rakamlara göre, savaşın başladığı 7 Ekim 2023 ten bu yana hayatını kaybeden sağlık personeli sayısı yaklaşık 1580 e ulaştı. Gazze deki Sağlık Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, İsrail ordusunun Gazze de 19 Ocak ta varılan ateşkesi bozarak 18 Mart tan bu yana düzenlediği saldırılarda 4 bin 649 Filistinli hayatını kaybetti, 14 bin 574 kişi yaralandı. İsrail in, Gazze Şeridi ne 7 Ekim 2023 ten beri düzenlediği saldırılarda yaşamını yitirenlerin sayısı ise 54 bin 927 ye, yaralıların sayısı da 126 bin 615 e yükseldi. Gazze Şeridi nde enkazda hala binlerce ölü olduğu belirtiliyor.
Source: Habertürk